Wyleczenie cukrzycy - dementujemy mity!

Diagnoza cukrzycy dla wielu osób stanowi swojego rodzaju wyrok. Pacjenci obawiają się, że od momentu rozpoznania tej choroby, będą oni musieli całkowicie odmienić swoje dotychczasowe życie i w związku z tym poszukują informacji, czy cukrzycę da się wyleczyć. W poniższym artykule szerzej omówimy to zagadnienie.

Czy cukrzyca typu 2 jest uleczalna?

U podłoża rozwoju cukrzycy typu 2 leży insulinooporność, która polega na oporności tkanek obwodowych na produkowaną przez trzustkę insulinę. Otyłość (zwłaszcza brzuszna) jest najistotniejszym środowiskowym czynnikiem ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2. W początkowym okresie rozwoju cukrzycy typu 2 zmniejszona wrażliwość tkanek na insulinę jest kompensowana intensywnym jej wydzielaniem przez komórki β wysp trzustkowych, jednak z czasem dochodzi do wyczerpania rezerw wydzielniczych komórek β i załamania metabolizmu glukozy. Dziedziczenie cukrzycy typu 2 jest złożone, wielogenowe - szacuje się, że ponad 50 różnych genów może być związanych z patogenezą tego typu cukrzycy.

Proces rozwoju cukrzycy typu 2 jest zwykle wieloletni, a etapem poprzedzającym wystąpienie cukrzycy jest tzw. stan przedcukrzycowy, który obejmuje:

• nieprawidłową glikemię na czczo i/lub;
• nieprawidłową tolerancję glukozy.

Występowanie obu stanów przedcukrzycowych jednocześnie świadczy o znacznych zaburzeniach gospodarki węglowodanowej i bezpośrednio poprzedza wystąpienie cukrzycy. Stan przedcukrzycowy, choć nie daje charakterystycznych objawów, ma szkodliwy wpływ na śródbłonek naczyń krwionośnych i znacząco zwiększa ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2. Z uwagi na bezobjawowy przebieg stanu przedcukrzycowego, osoby powyżej 40 roku życia powinny co najmniej raz na 3 lata badać poziomu glukozy we krwi na czczo.  

Stan przedcukrzycowy może być etapem odwracalnym - właściwe leczenie metodami niefarmakologicznymi (modyfikacja diety, zwiększenie aktywności fizycznej skutkujące utratą masy ciała) i/lub farmakologicznymi pozwala opóźnić wystąpienie cukrzycy, a u nawet połowy pacjentów - całkowicie zapobiec jej rozwojowi.

W przypadku przejścia stanu przedcukrzycowego w zaawansowaną cukrzycę typu 2, zwykle niezbędne jest leczenie farmakologiczne (doustne leki hipoglikemizujące i/lub insulina) do końca życia. Jedynie radykalna zmiana stylu życia (znaczna redukcja masy ciała, ścisłe przestrzeganie diety z ograniczeniem cukrów prostych) w rzadkich przypadkach może doprowadzić do normalizacji poziomu glikemii i zaprzestania farmakoterapii. Warto jednak podkreślić, że wyżej wymienionej modyfikacji trybu życia pacjent powinien przestrzegać dożywotnio, pozostając pod opieką lekarza oraz dietetyka. [1] [2]

Czy cukrzyca typu 1 jest uleczalna?

Do przyczyn występowania cukrzycy typu 1 zalicza sią:

•  uwarunkowania genetyczne - dziedziczenie jest złożone, poligenowe. Ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 1 u rodzeństwa dziecka z tą chorobą wynosi około 6%, natomiast w przypadku bliźniąt jednojajowych ryzyko to wzrasta do 30-100%;
• proces autoimmunologiczny - jeśli u danej osoby występuje predyspozycja genetyczna, to po zadziałaniu czynnika wyzwalającego dochodzi do powstawania autoprzeciwciał skierowanych przeciwko komórkom β wysp trzustkowych, które wybiórczo uszkadzają te komórki. Proces autoimmunologiczny prowadzi do stopniowej destrukcji komórek wysp trzustkowych odpowiedzialnych za produkcję insuliny, co klinicznie manifestuje się wystąpieniem jawnej cukrzycy. Do czynników wyzwalających, mogących potencjalnie zapoczątkować proces autoimmunizacji, zalicza się:
•  infekcje wirusowe (wirus świnki, różyczki,Coxsackie B, CMV, EBV, retrowirusy, wirus grypy);
• zmiany w składzie mikrobioty przewodu pokarmowego.

Odmienny mechanizm powstawania cukrzycy typu 1 (tło autoimmunologiczne) warunkuje, iż według obecnego stanu wiedzy medycznej choroba ta jest nieuleczalna - jej zdiagnozowanie obliguje pacjenta do dożywotniego stosowania insulinoterapii. Należy przypomnieć, iż w przypadku cukrzycy typu 1 jedynym dopuszczalnym sposobem leczenia jest insulinoterapia (w tym typie cukrzycy nie stosuje się leków doustnych). O doborze odpowiedniego modelu insulinoterapii i formie jej podawania decyduje lekarz diabetolog w porozumieniu z pacjentem, biorąc pod uwagę jego styl życia oraz schorzenia towarzyszące.

Duże nadzieje dla pacjentów z cukrzycą typu 1 niesie za sobą zatwierdzenie przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA) pod koniec 2022 roku leku o nazwie teplizumab, który ma potencjał opóźnienia rozwoju cukrzycy typu 1. W prowadzonych badaniach teplizumab opóźniał rozwój cukrzycy typu 2 średnio o 2 lata. W grupie osób stosujących lek, w porównaniu z grupą kontrolną, dwa razy więcej pacjentów nie rozwinęło cukrzycy w trakcie obserwacji (28% kontra  57%). U jednego z pacjentów chorobę udało się spowolnić aż o 11 lat. W badaniu wzięli udział pacjenci, średnio w wieku od 13 do 14 lat, którzy byli obciążeniu rozwojem cukrzycy typu 1 z uwagi na wywiad rodzinny.

Templizumab jest przeciwciałem monoklonalnym, które łączy się z limfocytami T, odpowiedzialnym za niszczenie komórek beta trzustki w procesie autoimmunologicznym i prawdopodobnie je dezaktywuje. Lek na ten moment nie jest dostępny w Polsce. [1] [3] [4]

Czy cukrzyca u dzieci jest uleczalna?

Najczęstszym rodzajem cukrzycy u dzieci jest cukrzyca typu 1, która jest schorzeniem nieuleczalnym - wymaga podawania insuliny do końca życia.

Drugim pod względem częstości rodzajem cukrzycy u dzieci jest cukrzyca typu 2. Z uwagi na zachodzące w ostatnich latach niekorzystne zmiany nawyków żywieniowych u dzieci oraz coraz mniejszą aktywność fizyczną, z którymi wiążą się otyłość oraz insulinooporność, znacznie częściej niż w przeszłości diagnozowana jest w tej grupie pacjentów cukrzyca typu 2. Podobnie jak u osób dorosłych, jeżeli zaburzenia gospodarki węglowodanowej zostaną zdiagnozowane na etapie stanu przedcukrzycowego i będzie wdrożone odpowiednie postępowanie (zmiana stylu życia), to są one jak najbardziej odwracalne.

Do znacznie rzadszych rodzajów cukrzycy występujących u dzieci zaliczamy:

• cukrzyce monogenowe - jest to heterogenna grupa schorzeń wrodzonych, przyczyną cukrzycy jest mutacja pojedynczego genu istotnego dla rozwoju/funkcji komórek β wysp trzustkowych. Wymagają dożywotniego leczenia;
• cukrzycę związaną z endokrynopatiami (m.in. zespół Cushinga, nadczynność tarczycy, guz chromochłonny, akromegalia) - zwykle jest to cukrzyca o podłożu autoimmunologicznym występująca u pacjentów z zespołem mnogiej gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej;
•  cukrzycę wywołaną przez leki lub substancje chemiczne (np. glikokortykosteroidy, hormony tarczycy, tiazydy);
• cukrzycę związaną z mukowiscydozą -  cukrzyca w przebiegu mukowiscydozy łączy w sobie cechy cukrzycy typu 1 oraz typu 2. Podstawowym defektem, który prowadzi do pojawienia się cukrzycy u osób z mukowiscydozą, jest niedobór insuliny, lecz nie obserwuje się całkowitego jej braku. Obserwuje się także zwiększoną oporność komórek wątrobowych na działanie insuliny oraz zwiększoną produkcję wątrobową glukozy (cechy te są bardziej typowe dla cukrzycy typu 2). Jedyną rekomendowaną metodą leczenia cukrzycy w przebiegu mukowiscydozy jest insulinoterapia, która musi być prowadzona dożywotnio od momentu zdiagnozowania cukrzycy. [1] [5]

Zakończenie

Zaburzenia gospodarki węglowodanowej wykryte na etapie stanu przedcukrzycowego (który zwykle poprzedza wystąpienie cukrzycy typu 2) mogą być w pełni odwracalne, pod warunkiem wprowadzenia modyfikacji stylu życia (zmiana diety, zwiększenie aktywności fizycznej). Cukrzyca typu 1, z uwagi na swe autoimmunologiczne podłoże, jest schorzeniem nieuleczalnym i wymaga dożywotniego stosowania insuliny.

Bibliografia:

[1] Interna Szczeklika 2022, wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2022, wydanie

[2] https://www.mp.pl/medycynarodzinna/artykuly/125689,diabetologia-stan-przedcukrzycowy-wyzwanie-dla-lekarza-rodzinnego

[3] https://www.mp.pl/insulinoterapia/artykuly/316550,teplizumab-szansa-dla-chorych-na-cukrzyce-typu-1

[4] https://www.termedia.pl/poz/Teplizumab-w-prewencji-cukrzycy-typu-I,34555.html

[5] https://przegladpediatryczny.pl/a2813/Cukrzyca-zwiazana-z-mukowiscydoza-----wspolczesne-standardy-diagnostyki--rozpoznawania-i-leczenia--Cystic-fibrosis-related-diabetes-----contemporary-standards-of-diagnosis-and-treatment---.html