Komora hiperbaryczna w cukrzycy

Powikłania naczyniowe są bardzo powszechnym problemem wśród pacjentów z cukrzycą. Przewlekła hiperglikemia prowadzi do uszkodzenia śródbłonka drobnych naczyń krwionośnych, stopniowo prowadząc do upośledzenia mikrokrążenia. Do niedokrwionych tkanek dociera niewystarczająca ilość tlenu, co może skutkować rozwojem ran i owrzodzeń. Jedną z opcji terapeutycznych u pacjentów z rozwiniętymi powikłaniami naczyniowymi cukrzycy jest tlenoterapia hiperbaryczna. Na czym polega ta metoda i jak powinna przebiegać terapia w komorze hiperbarycznej?

Hiperbaria a cukrzyca

Metoda hiperbarii tlenowej polega na tym, że pacjent oddycha 100% tlenem w specjalnej komorze leczniczej pod zwiększonym ciśnieniem (powyżej 1 atmosfery). Oddychanie 100-procentowym tlenem w warunkach hiperbarycznych prowadzi do znacznego wzrostu ilości tlenu rozpuszczonego w surowicy krwi, a także łatwiej przenika on do otaczających tkanek. W związku z tym, nawet w tych miejscach, gdzie jest upośledzone krążenie (np. w przebiegu niewydolności żylnej lub angiopatii cukrzycowej), w warunkach hiperbarycznych tlen dociera.  

Fizjologicznie, podczas leczenia tlenem hiperbarycznym w organizmie dochodzi do:

• skurczu naczyń krwionośnych i zmniejszenia obrzęku uszkodzonych tkanek;
• pobudzenia tworzenia nowych naczyń krwionośnych włosowatych;
• proliferacji fibroblastów (komórek tkanki łącznej odpowiedzialnych m.in. za produkcję kolagenu);
• hamowania rozwoju bakterii beztlenowych;
• wzrostu aktywności przeciwbakteryjnej neutrofili. [3]

Wskazania do leczenia metodą hiperbarii tlenowej obejmują:

• zatory powietrzne i gazowe;
• zatrucia tlenkiem węgla;
• trudno gojące się rany - w tym także w przebiegu zespołu stopy cukrzycowej;
• martwicze zakażenia tkanek miękkich;
• ropnie wewnątrzczaszkowe;
• zapalenie kości i szpiku;
• późne uszkodzenia popromienne.

Leczenie w komorze hiperbarycznej jest bezwzględnie przeciwwskazane w następujących przypadkach:

• nieleczona odma opłucnowa;
• aktualna chemioterapia.

Do przeciwwskazań względnych należą:

• ostra infekcja górnych dróg oddechowych;
• gorączka;
• rozedma płuc;
• przebyte zabiegi operacyjne w obrębie płuc i/lub kości skroniowej;
• ciąża;
• klaustrofobia;
• drgawki. [1]

Według przeprowadzonych badań [4], w grupach pacjentów leczonych tlenoterapią hiperbaryczną, w porównaniu z grupami nieleczonymi tlenoterapią hiperbaryczną, stwierdzono szybsze gojenie połączone z korzystnym wskaźnikiem wyników do kosztów leczenia oraz mniejszy odsetek amputacji kończyn wśród chorych na cukrzycę leczonych z powodu owrzodzenia stopy cukrzycowej. [2]

Z terapii w komorze hiperbarycznej pacjenci mogą korzystać bezpłatnie w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia. Warunkiem przyjęcia jest posiadanie aktualnego skierowania, które może wystawić dowolny lekarz.

Ośrodkiem medycznym koordynującym w Polsce leczenie tlenem hiperbarycznym jest Krajowy Ośrodek Medycyny Hiperbarycznej (KOMH) działający przy Klinice Medycyny Hiperbarycznej i Ratownictwa Morskiego Akademickiego Centrum Medycyny Morskiej i Tropikalnej w Gdyni. [1]

2. Komora hiperbaryczna na cukrzycę — jak powinna przebiegać terapia?

W przypadku pacjentów cierpiących na zespół stopy cukrzycowej liczba sesji w komorze hiperbarycznej waha się zwykle pomiędzy 20 a 40. Pacjenta umieszcza się w komorze hiperbarycznej jedno- lub wieloosobowej, w której oddycha 100% tlenem pod ciśnieniem 2-2,5 atmosfer. Czas trwania sesji może się wahać od 60 do 120 min dziennie, przy czym jest on zwykle przerywany kilkoma „przerwami powietrznymi”, podczas których pacjent oddycha powietrzem atmosferycznym.

Procedura tlenoterapii hiperbarycznej składa się z kilku etapów:

• kompresja (sprężenie) - polega na wypełnieniu komory powietrzem pod wysokim ciśnieniem;
• przebywanie w warunkach zwiększonego ciśnienia - właściwy etap terapii;
• dekompresja (rozprężenie).

Przed poddaniem się terapii w komorze hiperbarycznej pacjent powinien rozebrać się do samej bielizny lub pozostać w spodenkach i koszulce. Najlepiej, aby bielizna i/lub ubrania były wykonane ze 100% bawełny Przed wejściem do komory należy zdjąć wszelką biżuterię, paski oraz okulary. Przed zabiegiem (najlepiej 2-3 godziny przed jego rozpoczęciem) powinno się spożyć lekki posiłek. Minimum 4 godziny przed początkiem sesji powinniśmy unikać spożywania napojów gazowanych. 24 h przed planowanym zabiegiem należy powstrzymać się od spożywania alkoholu. Wskazane jest, aby osoby palące papierosy
powstrzymały się od palenia papierosów minimum 4 godziny przed wejściem do komory, gdyż nikotyna blokuje przewodzenie tlenu przez barierę pęcherzykową w płucach, zmniejsza przepływ krwi przez naczynia płucne i obniża stężenie tlenu we krwi, tym samym znacznie ograniczając skuteczność terapii. [2] [3]

Podsumowanie

Wykorzystanie tlenoterapii hiperbarycznej w cukrzycy na chwilę obecną ogranicza się głównie do leczenia powikłań naczyniowych tej choroby, w tym zespołu stopy cukrzycowej. Niezbędne są dalsze badania, aby sprawdzić, czy terapia tlenem hiperbarycznym wpływa także inne aspekty tego schorzenia.

Bibliografia:

[1]  “Możliwości i ograniczenia stosowania tlenu hiperbarycznego w medycynie” W. Narożny, J. Siebert, Forum Medycyny Rodzinnej 2007, tom 1, nr 4, 368–375

[2] https://podyplomie.pl/medycyna/10570,krytyczne-niedokrwienie-konczyn-dolnych-i-cukrzyca-leczenie-zachowawcze?page=2

[3] Resanović I, Zarić B, Radovanović J, Sudar-Milovanović E, Gluvić Z, Jevremović D, Isenović ER. Hyperbaric Oxygen Therapy and Vascular Complications in Diabetes Mellitus. Angiology. 2020 Nov;71(10):876-885. doi: 10.1177/0003319720936925. Epub 2020 Jul 8. PMID: 32638622

[4] https://www.mp.pl/artykuly/60952,tlenoterapia-hiperbaryczna-w-leceniu-trudno-gojacych-sie-ran