Plastry na odleżyny – rodzaje plastrów, zasady doboru plastra do rany, klasyfikacja odleżyn

Odleżyny to rany obejmujące skórę, tkanki podskórne, a niekiedy sięgające aż do kości. Powstają w wyniku długotrwałego lub powtarzającego się ucisku, który hamuje prawidłową cyrkulację krwi i odżywianie tkanek. Najczęściej są konsekwencją unieruchomienia pacjenta. Na odleżyny w szczególności narażone są osoby leżące i niepełnosprawne. Do leczenia odleżyn wykorzystuje się m.in. specjalistyczne opatrunki, które należy dobierać z uwzględnieniem wielkości, głębokości i etapu gojenia się rany.

Odleżyny są wynikiem niedokrwienia tkanek, wynikającego ze zbyt długiego ucisku na naczynia tętnicze i żylne. Powstają w tkankach przylegających do wypukłych części układu kostnego, np. w okolicach łopatek, łokci, pięt, stawu biodrowego czy kości ogonowej. Uszkodzenia odleżynowe bardzo często wiążą się z owrzodzeniem i wtórnym zakażeniem rany; w skrajnych przypadkach mogą doprowadzić do sepsy i śmierci pacjenta. Dlatego tak ważna jest profilaktyka odleżyn w grupach chorych na nie narażonych, a w razie wystąpienia uszkodzeń skóry i tkanek – wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Klasyfikacja odleżyn

Proces powstawania odleżyny zaczyna się od rumienia na skórze, drugim etapem jest niedokrwienie tkanek, kolejnym – zmiany martwicze. Jak każde inne rany, także odleżyny mogą zostać zainfekowane przez bakterie, czego objawem jest wydzielina ropna z rany, a niekiedy także nieprzyjemny zapach. Nie zawsze dochodzi do trzeciego etapu powstawania odleżyny, w zależności od stopnia uszkodzenia skóry, rany klasyfikuje się wg pięciostopniowej skali Thorrance’a. Przy ocenie odleżyny bierze się pod uwagę jej wygląd, głębokość i wielkość.

1. I stopień - Blednące zaczerwienienie znikające po usunięciu ucisku, spowodowane czasowym zaburzeniem mikrokrążenia.
2. II stopień - Nieblednące zaczerwienienie. Pojawiają się pęcherze, rana ograniczona jest do naskórka, często towarzyszy jej ból. Oprócz zaburzenia mikrokrążenia doszło do zapalenia i obrzęku tkanek.
3. III stopień – uszkodzenie dotyczy naskórka i skóry właściwej. Występuje obrzęk i rumień. Dno rany wypełnia się ziarniną (kolor czerwony) lub rozpadającymi się tkankami (kolor żółty).
4. IV stopień – odleżyna sięga tkanki podskórnej i tłuszczowej. Dochodzi do martwicy tkanki tłuszczowej, niekiedy też do martwicy tkanek otaczających.
5. V stopień – uszkodzenie obejmuje nie tylko skórę, sięga mięśni, stawów i kości.

Trzy fazy gojenia się rany

Gojenie się skóry, na której pojawiły się odleżyny to zwykle długotrwały proces. Dzieli się on na trzy fazy. Przez pierwsze 3-4 dni od pojawienia się urazu trwa tzw. faza wysiękowa (zapalna). Skóra jest zaczerwieniona, nieco cieplejsza, obrzęknięta, i jak sama nazwa wskazuje sączy się z niej wydzielina. Na tym etapie dochodzi do usuwania zniszczonych tkanek. Drugi etap, który trwa do 14 dni, to faza ziarninowania – na skórze pojawia się nowa lśniąca, czerwona tkanka – ziarnina. Następnie uszkodzenia przechodzi w fazę naskórkowania – rana pokrywa się naskórkiem, proces ten może trwać od kilku tygodni do nawet kilku lat.

Zasady leczenia odleżyn

Punktem wyjścia do naprawy uszkodzonej skóry jest wyeliminowanie czynnika, który doprowadził do powstania odleżyny, czyli ucisku na tkanki. Następnie konieczne jest odpowiednie sklasyfikowanie odleżyny, by móc dostosować do rany odpowiednie opatrunki. Jeśli doszło do martwicy bądź infekcji tkanek, konieczne jest w pierwszej kolejności oczyszczenie rany. Opatrunki stosowane są w leczeniu odleżyn mniej zaawansowanych (I i II stopnia), w poważniejszych przypadkach często konieczne jest chirurgiczne oczyszczanie rany a nawet przeszczepy skóry. Nowoczesne opatrunku, stosowane w celu przyspieszenia leczenia odleżyn, zapewniają skórze wilgotne środowisko, które – jak pokazują statystyki – przyspiesza jej leczenie nawet o 30-40 proc. Dzięki mokremu środowisku następuje szybszy podział komórek, szybciej ustępuje proces zapalny, powstaje większa ilość makrofagów – komórek, które odpowiadają za proces naprawy tkanek oraz minimalizowane są odczucia bólu spowodowane odleżyną.

Rodzaje opatrunków do leczenia odleżyn

Opatrunku poliuretanowe półprzepuszczalne (błony półprzepuszczalne)

Cienki i elastyczny opatrunek nie przepuszcza wody i bakterii. Ma małe właściwości absorbujące wydzielinę. Pozwala na obserwację procesu gojenia się rany. Pozwala na opatrzenie odleżyny z niewielkim wysiękiem lub bez wysięku. Łatwy do przyklejenia i utrzymania na łokciach, piętach i stawach, nie ogranicza możliwości ruchu. Jeden opatrunek może pozostawać na skórze do 14 dni.

Przykładowe opatrunki poliuretanowe:

https://diabetyk24.pl/hydrofilm-roll-10cm-x-10m-1szt.html?search=hydrofilm

https://diabetyk24.pl/opsite-flexigrid-opatrunek-10x12cm-1szt.html?search=flexigrid

Opatrunku hydrokoloidowe (hydrokoloidy)

Występują w postaci płytek lub pasty nakładanej na ranę. Nie przepuszczają z zewnątrz wody i bakterii, chronią ranę przed infekcję, umożliwiają odparowywanie wody z rany w takim stopniu, aby pod plastrem pozostawało wilgotne środowisko. Określane jako plastry aktywne, ponieważ rozpuszczają skrzep i wpływają na tworzenie się nowych naczyń włosowatych. W kontakcie z wysiękiem zwiększają swoją objętość formując żel, pod którym zachodzi ziarninowanie i tworzenie się nowego naskórka. Opatrunki hydrokoloidowe najczęściej składają się z dwóch warstw, zewnętrznej ochronnej i wewnętrznej aktywującej procesy gojenia. Polecane są do opatrywania odleżyn z umiarkowanym i dużym wysiękiem oraz ran z komórkami martwiczymi, ze względu na swoje właściwości oczyszczające. Należy je zmieniać co 3-7 dni.

Przykładowe opatrunki hydrokoloidowe:

https://diabetyk24.pl/granuflex-20x20cm-opatrunek-hydrokoloidowy-1szt.html?search=granuflex

https://diabetyk24.pl/comfeel-podstawowy-20x20cm-opatrunek-1szt.html?search=comfeel

Opatrunki hydrofiberowe

Posiadają wyjątkowe właściwości absorpcji wysięku – opatrunek może wchłonąć 25 razy więcej wydzieliny niż wynosi jego ciężar właściwy. Dodatkowo opatrunek zwalcza bakterie chorobotwórcze. Stosowany jest w ranach zainfekowanych i zagrożonych infekcją.

Przykładowe opatrunki hydrofiberowe:

https://diabetyk24.pl/aquacel-ag-ze-srebrem-10x10cm-1szt.html?search=aquacel

Opatrunki hydrożelowe (hydrożele)

Mają postać miękkiej, galaretowatej masy, złożonej w około 90 proc z wody, przykrytej błoną półprzepuszczalną lub opatrunkiem poliuretanowym. Uwadniają i rozpuszczają tkankę martwiczą, mają właściwości oczyszczające, stosowane są na rany z czarną martwicą. Pochłaniają wysięk, na ranie mogą być utrzymywanie do 3 dni.

Przykładowe opatrunki hydrożelowe:

https://diabetyk24.pl/intrasite-gel-hydrozel-25g-1-szt.html?search=intrasite

https://diabetyk24.pl/hydrosorb-10x10cm-op-5-sztuk-opatrunki-hydrozelowe.html?search=hydrosorb

Dekstranomery

Dostępne są w postaci proszku i aerozolu. Stosuje się je do ran zainfekowanych, ze zmianami martwiczymi i dużą wydzieliną. Na odleżynie są aktywne przez 24-48 godzin, stąd relatywnie często należy je wymieniać – opatrunek „zdejmuje się” wypłukując go solą fizjologiczną. W kontakcie z wydzieliną tworzą żel. Po 8-12 dniach stosowania dekstranomerów rana przechodzi w fazę ziarninowania. Opatrunki poliuretanowe Dostępne są w postaci gąbek, płytek i pianki. Dobrze izolują ranę, oczyszczają ją, mają zdolność pochłaniania dużych wysięków oraz usuwania miękkich tkanek martwiczych. Należy je wymieniać, co 1-5 dni, w zależności od ilości wydzieliny.

Przykładowe opatrunki poliuretanowe:

https://diabetyk24.pl/allevyn-ag-gentle-ze-srebrem-10x10cm-1szt.html?search=allevynhttps://diabetyk24.pl/permafoam-10x20cm-1-sztuka.html?search=permafoam

Opatrunki algininowe

Do ich produkcji wykorzystuje się glony morskie, przede wszystkim brunatnice. Pod wpływem wydzieliny z rany formują żelową, włóknistą powłokę. Mają bardzo duże zdolności wchłaniania wysięku – absorbują go 20 razy więcej niż wynosi ich ciężar właściwy. Mają zdolność hamowania krwawienia z rany.

Przykładowe opatrunki algininowe:https://diabetyk24.pl/sorbalgon-10x20-cm-1-sztuka.html?search=sorbalgon

Cukrzyca a ryzyko powstawania odleżyn

Choroba metaboliczna jest jednym z czynników ryzyka powstawania odleżyn. Dodatkowo, kiedy dojdzie już do uszkodzenia tkanek i skóry, to proces gojenia się rany przy cukrzycy bywa utrudniony i zwykle wymaga więcej czasu. Wynika to nie tylko ze skłonności do podwyższonego poziomu glikemii, ale też z upośledzonej przy cukrzycy zdolności tkanek do regeneracji. Kolejnym czynnikiem ryzyka pojawienia się odleżyn u diabetyków jest neuropatia czuciowa. Brak odczuwania bólu powoduje, że pacjent nie ma impulsu zmuszającego go do zmiany pozycji ciała, a to może skutkować zbyt długim uciskiem na skórę i tkanki. Czynnikiem sprzyjającym odleżynom jest także otyłość, która często towarzyszy cukrzycy typu 2.