Produkty dobre dla diabetyków z nefropatią cukrzycową

Jednym z częstych powikłań długotrwałej, niewyrównanej metabolicznie cukrzycy jest nefropatia cukrzycowa. Wystąpienie tego powikłania wiąże się z koniecznością modyfikacji diety. Jaką dietę należy stosować przy nefropatii cukrzycowej i których produktów spożywczych lepiej unikać?

Co to jest nefropatia cukrzycowa i jakie są jej przyczyny?

Nefropatia cukrzycowa, określana także mianem cukrzycowej choroby nerek, jest to czynnościowe i strukturalne uszkodzenie nerek, które rozwija się na skutek przewlekłej hiperglikemii (podwyższonego poziomu cukru we krwi). Nefropatia należy do przewlekłych powikłań cukrzycy, do których zaliczamy także neuropatię cukrzycową, retinopatię cukrzycową, zespół stopy cukrzycowej oraz powikłania naczyniowe (związane z przyspieszonym rozwojem miażdżycy). Nefropatia cukrzycowa jest najczęstszą przyczyną przewlekłej choroby nerek oraz ich schyłkowej niewydolności.Rozwój nefropatii cukrzycowej zależy od czasu trwania cukrzycy, stopnia niewyrównania gospodarki węglowodanowej, towarzyszącego nadciśnienia tętniczego i/lub zaburzeń lipidowych oraz predyspozycji genetycznej. Przewlekła hiperglikemia prowadzi do wzrostu ciśnienia w obrębie kłębuszków nerkowych - dochodzi do zwiększenia przepływu nerkowego oraz obkurczenia naczyń odprowadzających krew z kłębuszków nerkowych. Klinicznym przejawem tych nieprawidłowości jest pojawienie się albuminurii (wydalania albumin z moczem) w ilości 30-300 mg/dobę. Albuminuria może rozwijać się bez zauważalnych przez pacjenta objawów. Albumina jest niewielkim białkiem, które u zdrowych osób występuje w moczu w śladowych ilościach. Przewlekła hiperglikemia
w przebiegu cukrzycy prowadzi do zwiększenia przepuszczalności ścian naczyń włosowatych w obrębie kłębuszków nerkowych, co skutkuje przedostawaniem się albuminy z krwi do moczu. Wraz z upływem czasu dochodzi do stopniowego szkliwienia kłębuszków nerkowych oraz ich nieodwracalnego włóknienia, co prowadzi do rozwoju niewydolności nerek. [1] Istnieje szereg czynników, których wystąpienie przyspiesza postęp nefropatii cukrzycowej:
a) podlegające modyfikacji (możliwe do wyeliminowania):

• znaczna hiperglikemia;
• nadciśnienie tętnicze;
• dieta bogata w sód (z dużą zawartością soli) oraz bogatobiałkowa;
• częste zakażenia układu moczowego;
• przeszkoda w odpływie moczu (np. przerost prostaty);
• białkomocz.

Zmiana diety, odpowiednia kontrola glikemii i ciśnienia tętniczego oraz skuteczne leczenie zakażeń układu moczowego mogą spowolnić rozwój nefropatii cukrzycowej.

b) niepodlegające modyfikacji:

• starszy wiek;
• płeć męska;
• czynniki genetyczne. [1]

Dieta przy nefropatii cukrzycowej

Dieta w nefropatii cukrzycowej powinna zapewniać odpowiednią podaż energii - minimum 35 kcal/kg należnej masy ciała na dobę. Ważnym elementem w postępowaniu dietetycznym jest ograniczenie podaży białka:

➢ do 0,8 g/kg m.c./24h w 1 i 2 stadium nefropatii;
➢ do 0,6-0,8 g/kg m.c./24h w kolejnych stadiach.

Udowodniono, że ograniczenie podaży białka hamuje progresję nefropatii cukrzycowej. Połowę całej dobowej puli białka w jadłospisie powinno stanowić pełnowartościowe białko pochodzenia zwierzęcego. Do najbardziej wartościowych źródeł białka można zaliczyć chude mięso (cielęcina, wołowina, jagnięcina), drób (kurczak, indyk), chude gatunki ryb (pstrąg, dorsz), mleko i przetwory (chudy twaróg, kefir, jogurt). Zawartość węglowodanów złożonych w diecie powinna pokrywać 50-60% zapotrzebowania energetycznego. Zaleca się spożywanie dużej ilości surowych warzyw i owoców o niskim indeksie glikemicznym. U pacjentów z nadwagą i otyłością wskazana jest stopniowa redukcja masy ciała, do osiągnięcia BMI w przedziale 18,5-24,9 kg/㎡. Zaleca się, aby pacjenci z cukrzycową chorobą nerek pozostawali pod stałą opieką dietetyka, który indywidualnie dostosuje optymalny jadłospis dla konkretnego chorego. Pacjenci powinni bezwzględnie przestrzegać zakazu palenia tytoniu oraz znacznie ograniczyć spożywanie alkoholu. [2][3]

Produkty, które szkodzą przy nefropatii cukrzycowej

Pacjenci z nefropatią cukrzycową, tak jak wszyscy pacjenci chorujący na cukrzycę, powinni
unikać produktów bogatych w cukry proste, takich jak:

słodycze, ciasta, drożdżówki;

• białe pieczywo;
•  makarony;
• słodkie napoje;
• dania typu fast food;
• słodzone produkty nabiałowe (jogurty, kefiry).

Należy zwiększyć w diecie ilość pokarmów zawierających węglowodany złożone. Odpowiednim źródłem węglowodanów są pełnoziarniste produkty zbożowe (gruboziarnisty chleb, niełuskany ryż, grube kasze, makarony pełnoziarniste), ziemniaki, marchew, seler, pomidory, ogórki. Jak już wspomniano, w przypadku nefropatii cukrzycowej należy ograniczyć podaż soli w diecie. Do produktów z dużą zawartością soli zaliczamy m.in:

• chipsy, krakersy, paluszki;
• dania typu fast food
• wędliny, parówki, konserwy i inne przetwory mięsne;
• zupy instant (tzw. “zupki w proszku”);
• gotowe sosy, ketchup, musztarda i marynaty;
• przyprawy - większość gotowych mieszanek przypraw ma w swoim składzie dużą
  ilość soli.

Należy także ograniczyć dosalanie potraw - alternatywą może być doprawianie potraw sokiem z cytryny lub stosowanie przypraw na bazie ziół. Podaż sodu w diecie należy ograniczyć do <2,3 g/dobę, czyli <6g/dobę soli kuchennej (NaCl). U pacjentów z zaawansowaną nefropatią cukrzycową w stadium III i IV należy ponadto ograniczyć zawartość fosforu w diecie do 0,8-1 g/24 h. Duża ilość fosforu znajduje się w produktach nabiałowych, jajach, rybach oraz mięsie. W przypadku osób dializowanych należy obniżyć potas w warzywach - najlepszym sposobem jest podwójne gotowanie bez soli. Warto zasugerować pacjentom, aby ograniczyli w diecie ilość białka pochodzenia zwierzęcego, a zwiększyli spożycie warzyw strączkowych (soczewica, ciecierzyca, fasola, groch). Dieta powinna być ustalana indywidualnie dla każdego pacjenta przez doświadczonego dietetyka klinicznego, z uwzględnieniem jego schorzeń towarzyszących. [2] [3]

Ze względu na klasyfikację cukrzycy jako choroby cywilizacyjnej i wysokie ryzyko powikłań ze strony nerek stanowi, nefropatia cukrzycowa stanowi ogromny problem dla pacjentów, ponieważ często doprowadza do schyłkowej niewydolności nerek, która wiąże się z koniecznością rozpoczęcia dializoterapii. Aby uniknąć konieczności leczenia nerkozastępczego i zahamować postęp choroby, konieczne jest odpowiednie leczenie.
Jednym z jego elementów jest właściwe postępowanie dietetyczne, które ma na celu dostarczenie niezbędnych składników odżywczych i wyeliminowanie produktów szkodliwych. Z uwagi na liczne powikłania w czasie choroby, układanie diety powinno być prowadzone w sposób indywidualny. Przy ustaleniu zaleceń dietetycznych bardzo ważne jest uwzględnienie stadium nefropatii cukrzycowej, szybkości jej progresji i towarzyszących powikłań.

Bibliografia:
[1] “Interna Szczeklika 2020” A. Szczeklik, P. Gajewski, wydawnictwo Medycyna Praktyczna,
Kraków 2020, wydanie 11
[2] ] https://www.mp.pl/cukrzyca/powiklania/66473,nefropatia-cukrzycowa
[3] “Profilaktyka żywieniowa i żywienie w cukrzycowej chorobie nerek” A. Kościej, M.
Zerzucha, U. Skotnicka-Graca, Diabetologia Kliniczna 2015, tom 4, nr 5