Co to jest "diabetes distress" i jak nowoczesne technologie mogą pomóc w jego zwalczeniu?

Dr hab. n. med. Katarzyna Cyranka

• Pracownia Psychodiabetologii i Ośrodek Zawansowanych Technologii Diabetologicznych 
  Katedra Chorób Metabolicznych Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Katedra Psychiatrii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Szpital Uniwersytecki w Krakowie

Życie z cukrzycą związane jest z codziennym zarządzaniem, podejmowanie decyzji i swoistym cieniem niepewności. Nic dziwnego, że wielu pacjentów — zarówno z cukrzycą typu 1, jak i typu 2 — doświadcza wyczerpania emocjonalnego związanego z chorobą. Ten stan ma swoją nazwę: diabetes distress, czyli stres cukrzycowy.

Zrozumienie mechanizmów powstawania tego stresu, jego objawów oraz sposobów, w jaki nowoczesne technologie mogą pomóc go zredukować, staje się dziś kluczowe dla poprawy jakości życia osób z cukrzycą.

Czym jest diabetes distress?

Stres cukrzycowy nie jest tym samym co depresja. To specyficzny stan emocjonalny związany z codziennymi trudnościami w zarządzaniu cukrzycą — od obawy przed hipoglikemią, poprzez złość, frustrację, lęk, czasem rozpacz, po skrajne emocjonalne zmęczenie. Może mieć charakter przejściowy lub przewlekły, wpływać na motywację, zaangażowanie w leczenie i samopoczucie pacjenta

Zgodnie z aktualnymi badaniami i klasyfikacjami, diabetes distress dzieli się na dwa główne komponenty:

• Core distress – czyli rdzeń emocjonalnego cierpienia, związany z poczuciem bezradności, lękiem, frustracją i poczuciem winy. Odnosi się do wewnętrznych przeżyć pacjenta wobec choroby.
• Source (instrumental) distress – związany z konkretnymi codziennymi wyzwaniami: koniecznością pomiarów glukozy, planowaniem posiłków, noszeniem technologii czy podejmowaniem decyzji terapeutycznych

Ważne jest zrozumienie, że nawet osoby, które dobrze kontrolują glikemię, mogą doświadczać wysokiego poziomu stresu. Diabetes distress dotyczy bowiem nie tylko wyników leczenia, ale i emocjonalnych kosztów jego osiągania.

Skąd się bierze stres cukrzycowy?

Do najczęściej wymienianych przyczyn stresu cukrzycowego należą:

• Diagnoza choroby – moment, w którym pacjent uświadamia sobie, że będzie musiał mierzyć się z cukrzycą przez całe życie.
• Codzienne obowiązki terapeutyczne – pomiary, podawanie insuliny, liczenie węglowodanów
• Nieprzewidywalność glikemii – mimo starań, poziomy cukru bywają niestabilne.
• Lęk przed hipoglikemią (FoH) i hiperglikemią – szczególnie w nocy, w podróży, w pracy.
• Obawy przed powikłaniami – np. utratą wzroku, amputacją, chorobami nerek.
• Zbyt wygórowane cele terapeutyczne – presja, by utrzymać TIR >70%, przy braku właściwej edukacji i wsparcia, co może prowadzić do frustracji i zniechęcenia.
• Rodzinne i społeczne oczekiwania – napięcia w relacjach, niezrozumienie ze strony otoczenia.

Dodatkowo stres cukrzycowy może być potęgowany przez problemy ze snem (np. budzenie przez alarmy CGM), zaburzenia odżywiania, a nieleczony może prowadzić do wypalenia cukrzycowego (diabetes burnout) i w konsekwencji depresji.

Czy nowoczesne technologie mogą pomóc w cukrzycy?

Nowoczesne technologie diabetologiczne – jeśli są odpowiednio dobrane i stosowane – mogą znacząco zmniejszyć poziom stresu cukrzycowego.

1. CGM – ciągłe monitorowanie glikemii

Systemy CGM ograniczają konieczność wykonywania wielu nakłuć, dostarczają danych w czasie rzeczywistym i ostrzegają przed hipo- i hiperglikemią. To realnie obniża poziom lęku i poprawia poczucie bezpieczeństwa. Jednak warto pamiętać, że w niektórych przypadkach mogą też zwiększać stres (np. przez zbyt częste alarmy), dlatego kluczowa jest indywidualizacja ustawień.

Szczególną rolę w tym kontekście odgrywa system Dexcom G7. Dzięki szybkiemu rozruchowi, dyskretnym i zindywidualizowanym ostrzeżeniom i alertom i uproszczonemu interfejsowi, może skutecznie zmniejszać stres cukrzycowy związany z ciągłym monitorowaniem glikemii.

Dla wielu pacjentów z cukrzycą T1 i T2, a także dla kobiet w ciąży z cukrzycą lub kobiet z cukrzycą ciążową, korzystanie z Dexcom G7 oznacza większe poczucie bezpieczeństwa, mniej przerw w codziennym funkcjonowaniu i mniej emocjonalnego wyczerpania wynikającego z konieczności częstych pomiarów glikemii czy lęku przed niedocukrzeniem.

2. HCL – hybrydowe systemy pętli zamkniętej

Nowoczesne pompy insulinowe z funkcją automatycznego dostosowywania dawek potrafią znacząco odciążyć pacjenta z obowiązku ręcznego podejmowania decyzji terapeutycznych. Użytkownicy tych systemów często deklarują:
• mniejsze zmęczenie leczeniem,
• większy spokój psychiczny,
• większą satysfakcję z terapii,
• poprawę jakości życia.

3. Aplikacje i portale chmurowe

Umożliwiają analizę trendów, kontakt z zespołem medycznym i zdalne monitorowanie danych. Dają pacjentowi poczucie kontroli i pomagają w partnerskiej relacji z lekarzem.

Sama technologia nie rozwiąże problemów emocjonalnych. Dla niektórych pacjentów jej wdrożenie bywa źródłem dodatkowego stresu – wymaga nauki, zmiany nawyków, a czasem także walki z własnym wstydem („nie daję rady bez technologii”).

Dlatego właśnie tak ważna jest rola psychodiabetologii – dziedziny łączącej wiedzę psychologiczną z diabetologiczną. Psychologowie kliniczni wspierają pacjentów w:

• akceptacji diagnozy,
• radzeniu sobie z wypaleniem i lękiem,
• interpretacji danych z CGM bez paniki,
• przezwyciężaniu oporu wobec nowoczesnych urządzeń.

Stres cukrzycowy - Co możesz zrobić już dziś?

• Obserwuj swoje emocje. Jeśli czujesz się zmęczona/y cukrzycą, masz dość — nazwij to. To może być diabetes distress.
• Porozmawiaj z zespołem diabetologicznym. Powiedz o swoich trudnościach – lekarz, edukator, pielęgniarka czy psycholog są po to, by ci pomóc.
• Rozważ wdrożenie technologii. Jeśli jeszcze nie używasz CGM lub HCL – zapytaj, czy byłyby dla ciebie odpowiednie.
• Daj sobie prawo do słabości. Nikt nie jest perfekcyjny. Masz prawo czuć się zmęczony – to część życia z chorobą przewlekłą.

Podsumowanie
Diabetes distress to realny, powszechny i wpływający na jakość życia problem pacjentów z cukrzycą. Może pojawić się zarówno u osób nowo zdiagnozowanych, jak i u tych z wieloletnim doświadczeniem choroby. Nowoczesne technologie mogą być bardzo skutecznym narzędziem w jego redukcji — ale tylko wtedy, gdy towarzyszy im edukacja, wsparcie i psychologiczne podejście do pacjenta.

Jeśli przeżywasz stres cukrzycowy  – sięgaj po pomoc. 

Masz do niej pełne prawo!