Ładowanie . . .
Ładowanie . . .

Cukrzyca insulinozależna: objawy i leczenie

leki
objawy
badania

Lek. Magdalena Mroczek

29 marca 2021

Chociaż cukrzyca insulinozależna to określenie historyczne, często używa się go jako synonim cukrzycy typu 1. Jakie są objawy i jak leczy się cukrzycę insulinozależną?

Czym jest cukrzyca insulinozależna?

Cukrzyca insulinozależna (IDDM, ang. insulin-dependent diabetes mellitus) to inaczej cukrzyca młodzieńcza lub typu 1. Cukrzyca insulinozależna jest pojęciem historycznym. Do 1997 roku chorych na cukrzycę dzielono ze względu na rodzaj leczenia, ponieważ nie znano przyczyny choroby. Stosując tę metodę klasyfikacji, wyróżniono dwa rodzaje cukrzycy: insulinozależną (IDDM) i insulinoniezależną (NIDDM). Po 1997 roku, kiedy poznano mechanizmy powstawania cukrzycy, zmieniono nazewnictwo na cukrzyca typu 1 i 2. Obecnie wiadomo, że pojęcia cukrzyca insulinozależna i cukrzyca insulinoniezależna nie są precyzyjne. W cukrzycy typu 2 w późniejszym okresie często niezbędne jest przyjmowanie zastrzyków z insuliny. Pojęcia NIDDM i IDDM nie są już używane, a obecna klasyfikacja stanowi kompromis pomiędzy mechanizmem powstawania cukrzycy, a jej objawami klinicznymi. Czasami nadal używa się określenia cukrzyca insulinozależna jako synonimu cukrzycy typu 1 i cukrzyca insulinoniezależna jako synonim cukrzycy typu 2. 

Przyczyny cukrzycy insulinozależnej

Cukrzyca typu 1 najczęściej występuje u dzieci i młodzieży, dlatego często nazywana jest cukrzycą młodzieńczą. Objawy zazwyczaj pojawiają się pomiędzy 10. a 14. rokiem życia. Wyróżnia się także jej późną formę: autoimmunologiczną cukrzycę dorosłych o późnym początku (ang. latent autoimmune diabetes of adults, LADA), która daje pierwsze objawy u osób dorosłych. Cukrzyca insulinozależna stanowi 5–10% wszystkich przypadków cukrzycy. 

Przyczyną choroby jest zniszczenie komórek trzustki poprzez mechanizmy autoimmunologiczne. W większości przypadków organizm wytwarza przeciwciała, które rozpoznają komórki trzustki jako obce. Atakują one komórki trzustki wytwarzające insulinę, prowadząc do ich zniszczenia i bezwzględnego braku insuliny.  Najczęstsze przeciwciała wykrywane w cukrzycy typu 1 to:

  • ICA (przeciwciała przeciwko wyspom trzustkowym),
  • IA-2A (autoprzeciwciała związane z guzem insulinowym),
  • GADA (przeciwciała przeciwko dekarboksylazie),
  • ZnT8A (przeciwciała przeciwko białku transportującemu cyn).

Chociaż geny w pewnym stopniu mogą zwiększać ryzyko wystąpienia cukrzycy, to jednak nie determinują, czy cukrzyca wystąpi u danej osoby. Uważa się, że niektóre czynniki środowiskowe, tj. choroby wirusowe czy dieta mogą mieć udział w rozwoju cukrzycy insulinozależnej.  Nie ma poznanych metod zapobiegania chorobie.

Objawy cukrzycy insulinozależnej

Objawy cukrzycy insulinozależnej pojawiają się szybko, na przestrzeni dni lub tygodni.

Charakterystyczna jest triada objawów:

  • Wzmożone pragnienie (polidypsja), czyli wypijanie kilku do nawet kilkunastu litrów napojów na dobę;
  • Wielomocz (poliuria); związane z tym jest częste chodzenie do toalety, również w nocy;
  • Zwiększony apetyt (polifagia); pomimo wzmożonego spożycia pokarmu występuje ubytek wagi.

Inne objawy często są niespecyficzne i pojawiają się w późniejszym stadium choroby. Należą do nich:

  • Senność,
  • Osłabienie,
  • Spadek koncentracji,
  • Skłonność do infekcji,
  • Oddech o zapachu acetonu,
  • Zaburzenia widzenia,
  • Bóle brzucha, mdłości,
  • Sucha i swędząca skóra.

Ponieważ cukrzyca insulinozależna rozwija się szybko, mogą mieć miejsce powikłania takie jak śpiączka hiperglikemiczna, związana z wytwarzaniem w organizmie szkodliwych związków-ketonów. W późniejszym etapie cukrzycy insulinozależnej dochodzi do komplikacji. Do najczęstszych z nich należą choroby sercowo-naczyniowe, udary mózgu, zaburzenia widzenia związane z retinopatią, choroby nerek oraz tzw. stopa cukrzycowa, czyli rany, owrzodzenia i dolegliwości bólowe powiązane z uszkodzeniem nerwów i naczyń na stopie.

Diagnostyka cukrzycy insulinozależnej

Następujące badania stosowane są często w wykrywaniu cukrzycy:

  • Poziom cukru we krwi na czczo w dwóch pomiarach: ≥ 7,0 mmol / l (126 mg / dl)-pomiar rano przed śniadaniem, nie można spożywać pokarmu na co najmniej 8 godzin wcześniej,
  • Glikemia przygodna: ≥ 11,1 mmol / l (200 mg / dl), oznaczana o dowolnej porze dnia
  • Doustny test tolerancji glukozy (OGTT); glikemia oznaczana w 120. minucie ≥ 11,1 mmol / l (200 mg / dl).

Badania dodatkowe, które służą do monitorowania przebiegu cukrzycy:

  • Hemoglobina glikowana (HbA1c): ≥ 6,5% – mówi o poziomie cukru na przestrzeni ostatnich 3 miesięcy,
  • Badania moczu – w moczu charakterystyczne dla niewyrównanej cukrzycy jest występowanie cukru i ciał ketonowych. Zwiększone stężenie glukozy we krwi związane jest ze wzmożonym jej wydalaniem przez nerki. Z kolei ketony powstają, ponieważ organizm zużywa tłuszcz zamiast cukru. W wyniku przyspieszonego metabolizmu tłuszczy dochodzi do wytwarzania związków metabolicznych (ciał ketonowych), które wydalane są z moczem.

Leczenie cukrzycy

Cele terapii w cukrzycy ustalane są indywidualnie. Z jednej strony leczenie ma obniżyć podwyższony poziom cukru we krwi i zminimalizować ryzyko powikłań. Z drugiej strony nie można dopuścić do wystąpienia stanu hipoglikemii, czyli niedocukrzenia, który może być niebezpieczny dla życia.  Podstawą terapii cukrzycy insulinozależnej jest podawanie insuliny.

Insulina

W przypadku cukrzycy typu 1 lekami z wyboru są insuliny i analogi insuliny, które zastępują insulinę produkowaną przez organizm. Klasyfikuje się je według czasu działania i dzieli na insuliny bolusowe, o pośrednim czasie działania i na insuliny bazowe. 

Insuliny bolusowe

To insuliny krótkodziałające (np. Actrapid, Gensulin R) lub szybkodziałające analogi insuliny (np. NovoRapid, Apidra). Wstrzyknięcie wykonuje się przed posiłkiem, zazwyczaj w ilości 3-5 na dobę. Szybkodziałające analogi insuliny to insuliny ludzkie poddane niewielkim modyfikacjom chemicznym, które zyskały nowe właściwości wpływające na szybkość uwalniania i dystrybucji. Działają one szybciej i krócej niż insuliny krótkodziałające. Podaje się je 5-10 min. przed posiłkiem, w czasie posiłku lub bezpośrednio po jego spożyciu. Insulinę krótkodziałającą stosuje się 15-30 minut przed posiłkiem. Osoby przyjmujące insuliny krótkodziałające ze względu na profil działania leku, muszą najczęściej spożywać przekąski między głównymi posiłkami. Ich pominięcie grozi niedocukrzeniem (hipoglikemią). U osób młodych i aktywnych zaleca się najczęściej szybkodziałające analogi insuliny, które są dostosowane do nieregularnego stylu życia. U osób starszych często preferuje się insulinę ludzką krótkodziałającą. Istotną zaletą insuliny krótkodziałającej jest niższa ceny niż w przypadku szybkodziałających analogów insuliny. Preparaty wstrzykuje się zazwyczaj w podskórną tkankę tłuszczową, głównie w brzuch. 

Insuliny o pośrednim czasie działania (np. Gensulin N, Humulin N) 

Wstrzykuje się je około godziny przed posiłkiem. Najwyższe stężenie we krwi osiągają pomiędzy 4 a 12 godziną i działają do 20 godzin po podaniu. Ułatwiają utrzymanie prawidłowego poziomu glukozy we krwi pomiędzy posiłkami i w nocy.

Insuliny bazowe

Insuliny długodziałające (bazowe) to insuliny ludzkie o przedłużonym działaniu (np. Humulin N, Gensulin N) i analogi długodziałające (np. Lantus, Tresiba). Ich uwalnianie przebiega równomiernie, bez szczytów. Niektóre preparaty działają nawet dłużej niż 40 godzin. Insulinę bazową podaje się zazwyczaj w tkankę tłuszczową uda, ze względu na powolne uwalnianie. Insulina bazowa stanowi około 40-60% dziennego zapotrzebowania, a korzyści z niej odnoszą zwłaszcza osoby mające problemy z hipoglikemią na czczo. Zastrzyki wykonuje się 1-2 razy na dobę. 

Pompa insulinowa

Pompa insulinowa to nowoczesny sposób podania insuliny. Jest to niewielkie urządzenie wielkości telefonu komórkowego, które w sposób ciągły dostarcza insulinę podskórnie i pozwala na szybkie i wygodne dawkowanie. Chociaż pompa poprzez stałe i pulsacyjne wydzielanie insuliny automatycznie zapewnia podstawowe zapotrzebowanie, to cały czas wymaga programowania przez jej użytkownika. Przed każdym posiłkiem należy wprowadzić ilość wymienników węglowodanowych, a urządzenie oblicza dawkę insuliny podawaną w bolusie. Wkłucie do pompy i jej oprzyrządowanie wymienia się co trzy dni.

Styl życia a cukrzyca

Pacjenci z cukrzycą typu 1 nie muszą przestrzegać specjalnej diety, tzn. nie muszą rezygnować z pewnego rodzaju pokarmów. Niezbędna jest umiejętność przeliczania węglowodanów w spożywanych posiłkach i dostosowywanie do niej ilości wstrzykiwanych jednostek insuliny. Ilość węglowodanów wyznacza się w tzw. wymiennikach węglowodanowych. 10 g węglowodanów przyswajalnych odpowiada 1 wymiennikowi węglowodanowemu (WW). Zaleca się umiarkowaną aktywność fizyczną, która nie ma bezpośredniego wpływu na chorobę, ale poprawia ogólny stan zdrowia. 

Podsumowanie

Termin cukrzyca insulinozależna to nazwa historyczna, który określała sposób leczenia, ale nie mechanizm powstawania cukrzycy. Pod pojęciem cukrzycy insulinozależnej najczęściej rozumie się cukrzycę typu 1.

Objawy to najczęściej wzmożone pragnienie, wielomocz i utrata masy ciała niewytłumaczona celowym odchudzaniem.  Inne symptomy obejmują zaburzenia koncentracji, nadmierną senność, niewyraźne widzenie, zmiany na skórze i oddech o zapachu acetonu.  Najczęstszymi powikłaniami są choroby sercowo-naczyniowe. 


Źródła: 

1. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne: Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę. Diabetologia Praktyczna. 2017, t. 3.

2. CLASSIFICATION OF DIABETES MELLITUS 2019 © World Health Organization 2019

3. American Diabetes Association. Standards of Medical Care in Diabetes. Diabetes Care 2014; 37 (supl. 1): 14–90.

4. Katra B. Cukrzyca typu 1. Medycyna Praktyczna https://www.mp.pl/cukrzyca/cukrzyca/typ1/65948,cukrzyca-typu-1

5. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne: Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę. Diabetologia Praktyczna. 2019, t. 5.

Powiązane artykuły

Cukrzyca typu 1 - Podstawowe informacje
Cukrzyca typu 1 - Podstawowe informacje

Edukator diabetologiczny Weronika Kowalska | diabetyk

20 kwietnia 2016
Pierwsze objawy cukrzycy - na co zwrócić uwagę?
Pierwsze objawy cukrzycy - na co zwrócić uwagę?

Magdalena Ślusarczyk | Śląski Uniwersytet Medyczny

5 października 2021
Osobista pompa insulinowa
Osobista pompa insulinowa

Edukator diabetologiczny Weronika Kowalska | diabetyk

20 kwietnia 2016

Pobierz naszą aplikację

Diabetyk24.pl zawsze pod ręką