Cukrzyca a wzrok, czyli jak dbać o oczy od A do Z

Cukrzyca to nie tylko wysoki poziom cukru i ewentualne inne zaburzenia metaboliczne. Nie wszyscy zdają sobie z tego sprawę, ale długotrwała, a przede wszystkim nieprawidłowo leczona cukrzyca wiąże się z niebezpiecznymi powikłaniami. Wśród nich wysokie miejsce zajmują zaburzenia widzenia. W tym artykule dowiesz się, jak dochodzi do uszkodzenia wzroku w cukrzycy oraz co należy robić, aby do tego nie dopuścić.

Jak cukrzyca niszczy wzrok?

U chorych na cukrzycę częściej występują również zaburzenia wzroku takie jak retinopatia cukrzycowa, zaćma, jaskra, neuropatia w układzie wzrokowym, stany zapalne czy zatory lub zakrzepy naczyń siatkówki.

Retinopatię cukrzycową zalicza się do tzw. mikroangiopatii – zmian w małych naczyniach krwionośnych. Ich rozwój wynika z interakcji między czynnikami genetycznymi i metabolicznymi, z których najistotniejsze znaczenie ma hiperglikemia. Również wskazuje się na znaczenie ciśnienia tętniczego. Retinopatia cukrzycowa skutkuje utratą wzroku, do której dochodzi wskutek uszkodzenia naczyń krwionośnych siatkówki.

Częstość występowania retinopatii wzrasta wraz z czasem trwania choroby – po 20 latach cukrzycy typu 1 u ponad 95% chorych rozwinęła się pewnego stopnia retinopatia, chociaż w większości bez zaburzeń wzroku. W przypadku cukrzycy typu 2 retinopatię stwierdza się często już przy postawieniu diagnozy. Na retinopatię cukrzycową cierpi około 100 mln ludzi, a co trzeci z nich jest zagrożony utratą wzroku.

Najważniejsza profilaktyka

Przede wszystkim koniecznie należy wykonywać badania wzroku, aby wykryć zmiany na wczesnym etapie. Zaleca się, aby pierwsze badanie okulistyczne odbyło się w ciągu 5 lat od rozpoznania cukrzycy typu 1, zaś w typie 2 od razu – warto potem badać wzrok co roku. Wykonuje się m.in. badanie ostrości wzroku, rozpoznawania barw, badanie oftalmoskopowe, do którego konieczne jest rozszerzenie źrenic, i fotografię barwną dna oka. Często w początkowym okresie retinopatii cukrzycowej wykrywane są zaburzenia widzenia barw i kontrastu.

W przypadku cukrzycy najbardziej istotne jest utrzymanie właściwej glikemii, ciśnienia tętniczego i stężenia lipidów. Zgodnie z wynikami badań naukowych kontrola tych wskaźników skutkuje opóźnieniem i spowolnieniem rozwoju retinopatii i innych zmian w małych naczyniach krwionośnych.

Następnym czynnikiem ważnym w prewencji retinopatii cukrzycowej jest aktywność fizyczna. Ciężko połączyć ruch z oczami, a jednak nie należy zapominać o wpływie aktywności na układ krążenia. Naukowcy wskazują, że siedzący tryb życia może przyczynić się do szybszego rozwoju retinopatii cukrzycowej – wraz z dodatkowymi 60 minutami siedzenia ryzyko retinopatii wzrasta aż o 16%! Natomiast ćwicząc 5 razy w tygodniu po około 30 minut możemy zmniejszyć ryzyko progresji o niemal 40%! Warto więc się ruszać.

Dieta na oczy? Najlepsza śródziemnomorska!

Dieta śródziemnomorska uznawana jest za najlepszy sposób żywienia, co jest potwierdzone licznymi badaniami. Jakie są ogólne zasady tego modelu żywienia? Po pierwsze unikamy mięsa i produktów mięsnych. W umiarkowanym stopniu spożywamy ryby, produkty mleczne i alkohol; z tego ostatniego wybieramy wino czerwone. W największym stopniu codzienny jadłospis powinien składać się ze świeżych warzyw i owoców, pełnoziarnistych produktów zbożowych, nasion roślin strączkowych, a także znacznego dodatku oliwy z oliwek. Oczywiście ze względu na konieczność unormowania glikemii pamiętamy, aby unikać jednocześnie produktów o wysokim indeksie glikemicznym.

Co jeszcze jest ważne w diecie dla oczu? Wyniki badań sugerują potencjalny korzystny wpływ takich składników jak luteina i zeaksantyna (zielone warzywa liściaste), kurkumina (znajduje się w kurkumie ), kwasy tłuszczowe omega-3 (tłuste ryby, niektóre algi morskie, suplementacja) . No i nie zapominajmy o piciu wody!

Jak właściwie dbać o oczy?

• Rób przerwy, korzystając z komputera czy smartfona i wykorzystaj ją na mruganie, patrzenie w dal czy wręcz na spacer.
• Zadbaj o odpowiednie oświetlenie miejsca pracy – światło powinno być równomiernie rozproszone.
• Jeśli masz wadę wzroku, dobierz odpowiednie okulary – warto wybrać z powłoką antyrefleksyjną.
• Jeśli odczuwasz suchość czy pieczenie oczu, użyj kropli nawilżających.
• Unikaj palenia tytoniu.

Literatura:

• Human Nutrition, edited by Catherine Geissler, Hilary Powers; Elsevier 2011.
• Mediterranean diet, retinopathy, nephropathy and microvascular diabetes complications: A post hoc analysis of a tandomized trial. Diabetes Care 2015; 38: 2134–2141.
• Loprinzi PD. Association of Accelerometer-Assessed Sedentary Behavior With Diabetic Retinopathy in the United States. JAMA Ophthalmol. 2016;134(10):1197–1198. doi:10.1001/jamaophthalmol.2016.2400.
• Sieradzki J., Płaczkiewicz-Jankowska E.: Retinopatia cukrzycowa. Medycyna Praktyczna 2020. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.13.4.2.
• ICO Guidelines for Diabetic Eye Care. International Council of Ophthalmology 2017.
• Yan X, Han X, Wu C, Shang X, Zhang L, et al. Effect of physical activity on reducing the risk of diabetic retinopathy progression: 10-year prospective findings from the 45 and Up Study. PLoS ONE 2021; 16(1); https://doi.org/10.1371/journal.pone.0239214
• Shaw JE, Sicree RA, Zimmet PZ. Global estimates of the prevalence of diabetes for 2010 and 2030. Diabetes Res Clin Pract. 2010 Jan; 87(1): 4-14. doi: 10.1016/j.diabres.2009.10.007. Epub 2009 Nov 6. PMID: 19896746
• Yang J, Miao X, Yang FJ, Cao JF, Liu X, Fu JL, Su GF. Therapeutic potential of curcumin in diabetic retinopathy (Review). Int J Mol Med. 2021 May;47(5):75. doi: 10.3892/ijmm.2021.4908. Epub 2021 Mar 11. PMID: 33693955; PMCID: PMC7949626.