Leczenie zespołu stopy cukrzycowej z wykorzystaniem terapii podciśnieniowej

Jednym z największych wyzwań współczesnej diabetologii jest skuteczne leczenie zespołu stopy cukrzycowej. Pomimo prężnego rozwoju nauk medycznych, to ciężkie następstwo długotrwałej cukrzycy, niosące za sobą ryzyko amputacji kończyny dolnej, nadal dotyka aż 20% osób chorujących na cukrzycę, zarówno typu 1, jak i typu 2. Duże nadzieje na poprawę efektywności leczenia wiązane są obecnie z wykorzystaniem terapii podciśnieniowej. Na czym polega terapia podciśnieniowa? Jakie są wskazania do leczenia stopy cukrzycowej przy pomocy terapii podciśnieniowej?

Czym jest zespół stopy cukrzycowej?

Zespół stopy cukrzycowej, zwany również stopą cukrzycową jest to owrzodzenie, czyli przerwanie ciągłości skóry o różnej głębokości, zlokalizowane w obrębie stopy (na jej stronie grzbietowej lub podeszwowej), występujące u osób chorych na cukrzycę. Najczęściej owrzodzenie tworzy się na grzbietach palców stóp lub w okolicy pięty Stopa cukrzycowa stanowi przewlekłe powikłanie długotrwałej cukrzycy i częściej występuje u pacjentów ze źle kontrolowaną cukrzycą, czyli mających pomimo leczenia wysokie stężenia cukru we krwi.

Jakie są objawy stopy cukrzycowej?

Objawami, które powinny zaniepokoić chorego są:

• owrzodzenie, czyli rana zlokalizowana w obrębie stopy;
• zaczerwienienie okolicy owrzodzenia, zwiększone ucieplenie tego obszaru wyczuwalne przy dotyku;
• nieprzyjemny zapach wydzielający się z rany;
• obrzęk i ból w okolicy rany;
• sącząca się z owrzodzenia wydzielina.

Należy podkreślić, że ból odczuwany jest przez pacjentów jedynie we wczesnym okresie rozwoju zespołu stopy cukrzycowej. W bardziej zaawansowanej chorobie dochodzi do zaburzeń czucia dotyku, bólu i temperatury w obrębie stopy, co jest bardzo niebezpieczne dla chorego. Nie odczuwa on bólu, a zatem nie docierają do niego ważne informacje o powstających w obrębie stopy uszkodzeniach- nie czuje dyskomfortu podczas noszenia zbyt ciasnego obuwia, nie zauważa, że chodząc boso nadepnął na ostry przedmiot, który wbił mu się w stopę. Ze względu na brak czucia temperatury, bardzo łatwo dochodzi u takich osób do oparzeń stóp np. w następstwie kąpieli w zbyt gorącej wodzie. Wszystkie te sytuacje mogą prowadzić do powstania ran, które u osób chorujących na cukrzycę mają tendencję do długotrwałego gojenia się, znacznie upośledzając mobilność chorego w tym okresie.

Na czym polega terapia podciśnieniowa i u kogo jest wskazana?

Terapia podciśnieniowa, nazywana także vacuum (próżnia) jest to innowacyjna metoda, wykorzystywana w leczeniu ran przewlekłych, czyli niegojących się powyżej 8 tygodni. Klasyczna terapia podciśnieniowa, stosowana w warunkach szpitalnych, polega na wykorzystaniu ciśnienia niższego niż ciśnienie atmosferyczne, generowanego przez pompę ssącą. Podciśnienie dostarczane jest bezpośrednio do rany za pomocą drenu (giętkiego przewodu) łączącego się ze specjalną gąbką umieszczoną w dnie rany. Po oczyszczeniu rany przez chirurga (czyli po usunięciu obumarłych tkanek), zakładana jest gąbka opatrunkowa wykonana z poliuretanu. Następnie, powierzchnię rany razem z gąbką pokrywa się samoprzylepną folią, dzięki czemu pod spodem tworzy się przestrzeń, w której można wytworzyć podciśnienie. Połączony z gąbką dren odprowadza wydzielinę z rany do specjalnego zbiornika. Cały opatrunek powinien być wymieniany co kilka tygodni, w zależności od rodzaju rany i ilości wysięku- płynu pojawiającego się w ranie.

Terapia podciśnieniowa znajduje zastosowanie u chorych z wieloma wskazaniami, m.in w przypadku:

• ran pooperacyjnych np. po zabiegach ortopedycznych;
• ran przewlekłych, w tym powstających w wyniku zespołu stopy cukrzycowej;
• ran ciętych - powstałych na skutek zranienia ostrym przedmiotem;
• po przeszczepach skóry.

W przypadku leczenia stopy cukrzycowej na szczególną uwagę zasługują nowatorskie, przenośne zestawy do podciśnieniowej terapii ran nazywane systemem PICO.

Czym jest system PICO i jak z niego korzystać?

W warunkach szpitalnych terapia podciśnieniowa jest stosowana już od jakiegoś czasu, jednak nowością jest możliwość korzystania z niej także w warunkach domowych. Umożliwia to system PICO składający się z przenośnej pompy dostarczającej stałe podciśnienie i opatrunków jednorazowego użytku do podciśnieniowej terapii leczenia ran. Opatrunek dołączony do zestawu ma unikalną konstrukcję- wszystkie jego warstwy “współpracują” ze sobą, aby dostarczyć podciśnienie bezpośrednio do dna rany i usunąć gromadzący się w niej wysięk. Zestaw PICO, ze względu na niewielkie rozmiary i unikalne działanie nie zawiera pojemnika przeznaczonego do gromadzenia odsysanej z rany wydzieliny- regułą jest, że im większy zastosujemy opatrunek, tym więcej wysięku może on zgromadzić. Z tego powodu system PICO może być stosowany jedynie w przypadku ran o niewielkiej lub umiarkowanej ilości wysięku. W przypadku większych ran, z obfitszą wydzieliną, wskazane jest stosowanie klasycznej terapii podciśnieniowej w warunkach szpitalnych.

Każdy zestaw składa się z:

• pompy;
• 2 opatrunków- dostępnych w 5 rozmiarach, w zależności od wielkości rany;
• 10 pasków mocujących;
• 2 baterii AA.

Pompa posiada jeden przycisk służący do włączania i wyłączania urządzenia oraz diody LED, informujące użytkownika o:

• stanie naładowania baterii;
• wykryciu wycieku powietrza- pacjent wówczas usłyszy także “brzęczenie” pompy, która będzie próbowała na nowo wygenerować odpowiednie podciśnienie. Aby naprawić ten stan, pacjent powinien wygładzić delikatnie dłońmi brzegi opatrunku, sprawdzić położenie pasków mocujących i upewnić się, czy rurka łącząca pompę z opatrunkiem jest szczelnie umocowana;
• stanie napełnienia opatrunku- gdy wskaźnik ten zacznie migać, jest to informacja, że w opatrunku nagromadziła się już maksymalna ilość wysięku i należy wymienić go na nowy.

Opatrunki powinny być nakładane, zmieniane i usuwane wyłącznie przez wykwalifikowany personel medyczny (lekarza lub pielęgniarkę), ale po założeniu opatrunku pacjent jest całkowicie niezależny- może powrócić do swoich codziennych aktywności, pracy zawodowej i realizowania pasji. Przy pierwszym użyciu pompy pacjent może odczuwać delikatny dyskomfort związany z uczuciem “ciągnięcia” skóry w okolicy założonego opatrunku, wynikający z generowanego przez pompę podciśnienia, jednak dalsze korzystanie z systemu PICO jest bezbolesne.

Zalety płynące z wykorzystania terapii podciśnieniowej w leczeniu stopy cukrzycowej

Terapia podciśnieniowa znacznie przyspiesza gojenie się rany powstałej w przebiegu stopy cukrzycowej- wytwarzane przez pompę podciśnienie poprawia przepływ krwi przez tkanki w okolicy rany, wspomaga odprowadzanie wydzieliny, zmniejsza obrzęk, hamuje wzrost bakterii i działa ściągająco na brzegi rany. Ściśle przylegający opatrunek, poza odprowadzaniem nadmiaru wysięku, chroni również okolicę rany przed zabrudzeniem.

System PICO jest bardzo dyskretny, co umożliwia zabranie go ze sobą dosłownie wszędzie - do pracy, na wyjazd służbowy czy urlop. Z uwagi na małe rozmiary urządzenia, bez problemu może być ono schowane w kieszeni lub torebce. Obsługa urządzenia jest intuicyjna- pompa uruchamia się po wciśnięciu zaledwie jednego przycisku. Korzystanie z zestawu PICO znacznie poprawia komfort życia pacjenta z cukrzycą i uniezależnia go od długotrwałych pobytów w szpitalu w związku z niegojącą się raną. Dyskretna pompa zwiększa mobilność chorych i pomaga im w większym stopniu stosować się do zaleceń lekarskich. Pacjenci mogą kontynuować swoje codzienne życie, nie martwiąc się o konieczność codziennej zmiany opatrunku. System działa przez całą dobę, odprowadzając nadmiar wydzieliny i stymulując gojenie się rany również podczas snu.

Jakie są przeciwwskazania do stosowania podciśnieniowej terapii w leczeniu stopy cukrzycowej?

Systemu PICO nie powinno się stosować w przypadku:

• owrzodzeń dużych rozmiarów, z obficie sączącą się wydzieliną- konieczny jest wówczas pobyt w szpitalu i zastosowanie klasycznej terapii podciśnieniowej;
• wcześniej potwierdzonego i nieleczonego zapalenia kości i szpiku- jest to bardzo poważne powikłanie zespołu stopy cukrzycowej, polegające na przeniknięciu zakażenia ze skóry do głębiej położonych tkanek (kości i wypełniającego je szpiku kostnego);
• gdy rana jest tak głęboka, że doszło do odsłonięcia głębiej położonych naczyń krwionośnych lub nerwów;
• obecności tkanki martwiczej w obrębie rany- są to obumarłe tkanki, które przed zastosowaniem terapii podciśnieniowej powinny zostać chirurgicznie usunięte.

Przez jaki czas można stosować jednorazowo system PICO?

Zestaw PICO można stosować maksymalnie przez 7 dni w przypadku ran z małą ilością wysięku oraz przez 6 dni w ranach z umiarkowaną ilością wysięku. Należy podkreślić, że pompa dołączona do zestawu została zaprojektowana tak, aby działać przez 7 dni- po upływie tego czasu urządzenie wyłącza się i niemożliwe jest jego ponowne uruchomienie, nawet po wymianie baterii. Jeśli lekarz prowadzący uzna, że są wskazania do powtórzenia terapii, możliwa jest aplikacja kolejnego zestawu.

Podsumowując, system PICO wykorzystujący podciśnienie jest bardzo skutecznym, nowoczesnym sposobem leczenia trudno gojących się ran w przebiegu stopy cukrzycowej. Korzystanie z niego jest bardzo proste, a niewielkie rozmiary urządzenia dają pacjentowi pełną swobodę w przemieszczaniu się i realizowaniu codziennych zajęć. Dzięki terapii podciśnieniowej rany goją się szybciej, zmniejsza się częstość ich wtórnych zakażeń i w konsekwencji spada ryzyko amputacji kończyny, co bez wątpienia jest ogromną korzyścią dla pacjenta.

System PICO jest wyrobem medycznym i może być nieodpowiedni dla Ciebie. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem. Zastosowanie systemu PICO nie zastąpi porady lekarskiej.

Źródło:

1. PICO clinical guidelines
2. https://www.possiblewithpico.com/index.php/patient-info
3. 'Using single use negative pressure wound therapy for patients with complicated diabetic foot ulcers: an economic perspective’ A. Sharpe, D. Myers, R. Searle, Wounds UK, Vol 14, No 4, 2018