Operacja bariatryczna w terapii chorych na cukrzycę typu 2

Słyszymy nie raz, że cukrzyca jest chorobą przewlekłą – czyli taką, która towarzyszy nam od diagnozy, do końca życia. Nie możemy jej wyleczyć, ale możemy ją kontrolować: stosując się do odpowiedniej diety, mierząc poziom cukru we krwi, stosując doustne leki przeciwcukrzycowe i/lub insulinę. Jest jednak jeszcze jedna metoda leczenia, która pomaga w spowolnieniu postępu cukrzycy – często umożliwiając pacjentom zmniejszenie dawek leków lub wręcz całkowite ich odstawienie. Tą metodą jest chirurgia metaboliczna – operacja bariatryczna.

Na czym polega operacja bariatryczna?

Operacja bariatryczna to taka, której celem jest trwałe zmniejszenie masy ciała pacjenta. Najczęściej wykonywane w Polsce są rękawowa resekcja żołądka (sleeve gastrectomy) oraz ominięcie żołądkowo-jelitowe (gastric by-pass).

Resekcja żołądka polega na usunięciu części żołądka, tak, aby znacznie zmniejszyć jego objętość. Pacjent musi przestawić się na znacznie mniejsze porcje posiłków, co prowadzi do znacznej utraty wagi.

Ominięcie żołądkowo-jelitowe poza wytworzeniem znacznie mniejszego żołądka skraca też odcinek jelita, które będzie brało udział we wchłanianiu pokarmu. Dzięki temu poza samą mniejszą objętością posiłków, na utratę masy ciała wpływ ma także zmniejszone wchłanianie składników odżywczych. Pozostała część żołądka i jelita nie są usunięte, sokowi żołądkowemu i trzustkowemu umożliwia się spływ do jelita, chociaż nasz własny, odłączony żołądek z początkowym odcinkiem jelita nie będą transportować pokarmu.

Rezultaty operacji bariatrycznych

Rezultaty operacji bariatrycznych są bardzo szybkie, w ciągu roku od zabiegu traci się kilkadziesiąt procent masy ciała. W przypadku występowania cukrzycy typu drugiego większą poprawę zaobserwowano wskutek operacji metodą ominięcia żołądkowo-jelitowego niż samej rękawowej resekcji żołądka.

Jak operacja bariatryczna wpływa na kontrolę cukrzycy typu 2?

W wielu badaniach udowodniono, że operacja bariatryczna zmniejsza zapotrzebowanie chorych na leczenie przeciwcukrzycowe. W zależności od zaawansowania choroby może to oznaczać dobrą kontrolę choroby na dużo niższych dawkach insuliny, możliwość całkowitego odstawienia insuliny i/lub doustnych leków przeciwcukrzycowych. Operacja przynosi też istotną poprawę kontroli choroby u chorych, którzy mimo wysokich dawek insuliny, leczenia doustnego i odpowiedniej diety nie są w stanie osiągnąć docelowych wartości poziomu glukozy we krwi. W wielu przypadkach zmniejsza się też insulinooporność tkanek. Uwzględniając dodatkowo znaczną utratę masy ciała, zabieg ten istotnie poprawia jakość życia pacjenta.

Jak zakwalifikować się do operacji?

Początek drogi do operacji bariatrycznej zaczyna się nad kartką papieru lub telefonem.

Poznaj swoje BMI, wykonując obliczenie:

[twoja waga]/[twój wzrost w metrach]2

np. jeśli ważysz 103kg, a mierzysz 160cm, wykonaj działanie 103kg/[1,6m]2 = 103kg/2,56m2= 40,2 BMI [kg/m2]

Aby być zakwalifikowanym do zabiegu finansowanego przez NFZ, trzeba spełnić wymogi:

• powyżej 40 BMI w chwili badania lub w przeszłości
• powyżej 35 BMI w chwili badania lub w przeszłości oraz choroba związana z otyłością, np. nadciśnienie tętnicze, hiperlipidemia, cukrzyca typu 2.
• Do rozważenia: powyżej 30 BMI przy współwystępowaniu cukrzycy typu 2, w razie utrzymywania się hiperglikemii mimo stosowania leków doustnych oraz insuliny

Jeśli spełniasz powyższe wymogi, następny etap to wizyta w gabinecie lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ). Lekarz, po stwierdzeniu nadmiernej masy ciała, może wystawić skierowanie do poradni chirurgicznej z rozpoznaniem Otyłość (kod ICD-10: E66).

Z takim skierowaniem należy udać się do poradni chirurgicznej - najlepiej będącej częścią szpitala, który ma duże doświadczenie w chirurgicznym leczeniu otyłości. Warto przy tym skorzystać z doświadczenia innych pacjentów, np. w ramach grup wsparcia na portalach społecznościowych lub stowarzyszeń, np. Stowarzyszenie CHLO (chlo.com.pl).

Chirurg kwalifikujący do zabiegu po badaniu i rozmowie proponuje pacjentowi tę metodę, którą uważa za najlepsze rozwiązanie dla danego pacjenta.

Otyłość i cukrzyca typu drugiego - zagrożenia

Otyłość nie jest wyłącznie defektem kosmetycznym. Tkanka tłuszczowa wydziela hormony i substancje prozapalne, które w zbyt dużych ilościach szkodzą naszemu organizmowi. Nie zawsze zdajemy sobie sprawę z ryzyka dla zdrowia, jakie stanowi otyłość – znacznie częstsze występowanie nowotworów, chorób układu pokarmowego czy demencji to tylko kilka przykładów spośród wielu powikłań otyłości.

W przypadku współwystępowania otyłości i cukrzycy typu drugiego do negatywnego działania hormonalnego tkanki tłuszczowej dołączają szkody wyrządzone przez wysoki poziom cukru we krwi, uszkadzający naczynia krwionośne w całym ciele. Przewlekła, wysoka glikemia może doprowadzić do trwałego uszkodzenia nerek wymagającego dializoterapii (nefropatia cukrzycowa), niemych zawałów serca (bez odczuwania bólu, które są bardziej niebezpieczne niż te wiążące się z bólem), utraty wzroku (retinopatia cukrzycowa) czy utraty czucia w kończynach (neuropatia cukrzycowa).

Operacja bariatryczna jest dużą ingerencją w układ pokarmowy. Jak każda operacja wiąże się z pewnym ryzykiem powikłań. Na tle innych zabiegów jest jednak relatywnie bezpieczna. Samo ryzyko związane z operacją jest też znacznie mniejsze, niż ryzyko powikłań samej otyłości i związanych z nią chorób – cukrzycy typu drugiego, nadciśnienia tętniczego, zwyrodnienia kręgosłupa itp.

Jeżeli spełniasz wstępne wytyczne kwalifikacji do zabiegu bariatrycznego, warto skonsultować się z lekarzem POZ i chirurgiem – jest to jedno z rozwiązań dających trwałą poprawę ogólnego stanu zdrowia.

Źródło:

1. Buchwald H, Estok R, Fahrbach K, et al. Weight and type 2 diabetes after bariatric surgery: systematic review and meta-analysis. Am J Med. 2009;122(3):248‐256.e5. doi:10.1016/j.amjmed.2008.09.041
2. Andrzej Budzyński, Piotr Major, et al. Polskie rekomendacje w zakresie chirurgii bariatrycznej i metabolicznej. Medycyna Praktyczna – Chirurgia 6/2016