Pielęgnacja stopy cukrzycowej. Jak dbać o stopę cukrzycową?

Zespół stopy cukrzycowej to przewlekłe powikłanie cukrzycy, które dotyka co dziesiątego diabetyka. Jednym z jego pierwszych objawów jest sucha, łuszcząca się skóra stóp i nadmiernie rogowacenie naskórka. Taką skórę łatwiej jest skaleczyć, zranić, czasem powstają pęknięcia i ogniska zapalne. Jeżeli dodatkowo stopa cukrzyka jest zdeformowana, jej skóra narażona jest na otarcia, odciski i modzele. Mogą powstać trudno gojące się rany i owrzodzenia. Nie ulega więc wątpliwości, że stopy osoby chorej na cukrzycę wymagają odpowiedniej troski i opieki. Regularna samokontrola wyglądu stóp i odpowiednia pielęgnacja stopy cukrzycowej jest nieodłącznym elementem dnia codziennego cukrzyka. Może bowiem uchronić go od poważnych powikłań zespołu stopu cukrzycowej, w tym od amputacji stopy.

Domowe sposoby pielęgnacji stopy cukrzycowej

Leczenie stopy cukrzycowej obejmuje zarówno działania ogólnoustrojowe (np. wyrównanie metaboliczne cukrzycy), jak i miejscowe. Do tych ostatnich należy m.in.  codzienna domowa pielęgnacja stopy cukrzycowej. O czym powinien pamiętać diabetyk? W pielęgnacji stóp cukrzyka obowiązuje kilka podstawowych zasad:

• codzienne oglądanie całych stóp z uwzględnieniem przestrzeni międzypalcowych, paznokci i strony podeszwowej - taka codzienna rutyna pomaga w szybkim wykrywaniu nawet najmniejszych zmian na skórze (np. otarcia, skaleczenia, rany, pęknięcia);
• mycie stóp powinno odbywać się w letniej wodzie, w temp. ok. 37°C przy użyciu delikatnego, hipoalergicznego mydła;
• czas moczenia i mycia nie powinien przekraczać 5 min;
• po myciu należy bardzo dokładnie osuszyć stopy pamiętając o przestrzeniach międzypalcowych;
• osuszanie stóp należy wykonywać poprzez delikatne dotykanie skóry stopy ręcznikiem, a nie pocieranie, które może doprowadzić do uszkodzenia naskórka; 
• skórę stóp należy regularnie nawilżać i natłuszczać kosmetykami do stóp dla diabetyka;
• skracanie paznokci tak, aby pokrywały opuszkę palca - najlepiej jest je skracać używając papierowego pilniczka, którym opiłowujemy paznokcie na prosto, piłując pilnikiem tylko w jedną stronę;
• nie należy usuwać odcisków i modzeli dostępnymi maściami, płynami, plastrami - mogą one spowodować powstanie głębokiej, trudno gojącej się rany;
• nie należy ścinać odcisków, zrogowaceń, modzeli przy pomocy ostrych narzędzi - optymalnym rozwiązaniem jest wizyta u podologa.

Pielęgnacja stóp cukrzyka to również dbałość o:

• odpowiednie obuwie – szerokie, z wysokim podbiciem, tak, aby nie uciskało i nie obcierało stopy
• skarpety dla diabetyków, rajstopy - najlepiej bezszwowe, wykonane z naturalnych materiałów, nie obciskające
• wkładki profilaktyczne do obuwia – w zależności od stanu stóp, mogą być potrzebne, aby zapobiegać dalszym deformacjom stóp oraz uszkodzeniom skóry
• gimnastyka stóp i codzienny ruch, który usprawnia krążenie
• regularne wizyty u podologa

Kosmetyki do stóp dla cukrzyka

Skóra stóp osób chorych na cukrzycę jest często przesuszona, ze skłonnością do rogowacenia i pęknięć. Przez to potrzebuje kompleksowej ochrony, nawilżenia, natłuszczenia i regeneracji. Zdarza się, że wymaga również działania przeciwbakteryjnego czy też przeciwgrzybiczego. Odpowiednio dobrane do potrzeb skóry kosmetyki do stóp dla diabetyka ułatwiają pielęgnację stopy cukrzycowej.

Bazę pielęgnacyjną dla stóp cukrzyka stanowią więc łagodne żele, emulsje i mydła do mycia oraz balsamy i kremy do stóp - nawilżające, odżywcze zawierające m.in. takie substancje jak mocznik, lanolina, pantenol, kwas mlekowy, masło shea, witamina A, witamina E. Niektóre kosmetyki do pielęgnacji stopy cukrzycowej oparte są na emolientach, które pełnią podwójną rolę. Z jednej strony nawilżają i natłuszczają przesuszoną skórę, a z drugiej wzmacniają skórę poprzez odbudowę i uszczelnienie bariery hydrolipidowej na powierzchni skóry. Dzięki temu staje się ona mniej podatna na infekcje.

Kosmetyki do stóp dla diabetyka to często również kosmetyki do zadań specjalnych, jak np.

• płyny antyseptyczne
• kosmetyki o działaniu antybakteryjnym i przeciwgrzybiczym, np. zawierające mikrosrebro
• kremy, balsamy, maści, emulsje wspomagające gojenie się ran
• preparaty pomagające w regeneracji skóry, np. zawierające colostrum

Błędy przy pielęgnacji stóp u diabetyka

Jakich błędów warto unikać podczas pielęgnacji stóp cukrzyka?

• zbyt długie moczenie stóp - długie moczenie stóp powoduje macerację skóry, która staje się bardziej podatna na uszkodzenia;
• samodzielne próby obcinania i leczenia wrastających paznokci, odcisków, nagniotków, modzeli itp., które mogą prowadzić do skaleczeń i uszkodzeń skóry - w takich przypadkach wskazana jest wizyta u podologa;
• chodzenie boso - skaleczenie stopy to potencjalne ryzyko rozwoju zakażenia i owrzodzenia, osoby chore na cukrzycę nawet w domu powinny chodzić w miękkim obuwiu domowym, które będzie miało zakryty przód, aby chronić palce przed uderzeniem;
• noszenie butów na gołe stopy – stwarza ryzyko obtarć naskórka, co  z kolei może prowadzić do rozwoju stanu zapalnego, a czasem nawet powikłań w postaci trudno gojących się ran i owrzodzeń.

Bibliografia:

1. Mrozikiewicz-Rakowska B, Jawień A, T. Szewczyk M, Sopata M, Korzon-Burakowska A, Dziemidok P et al. Postępowanie z chorym z zespołem stopy cukrzycowej – wytyczne Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran 2021: część 1. Leczenie Ran. 2021;18(3):71-114. doi:10.5114/lr.2021.110995.
2. Korzonek M, Markiel A, Czarnota-Chlewicka J. Diabetic foot syndrome – current problem. Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne/Surgical and Vascular Nursing. 2016;10(1):1-8.
3. Andrews KL, Houdek MT, Kiemele LJ. Wound management of chronic diabetic foot ulcers: from the basics to regenerative medicine. Prosthet Orthot Int. 2015 Feb;39(1):29-39. doi: 10.1177/0309364614534296. PMID: 25614499.
4. Sinwar PD. The diabetic foot management - recent advance. Int J Surg. 2015 Mar;15:27-30. doi: 10.1016/j.ijsu.2015.01.023. Epub 2015 Jan 29. PMID: 25638739.
5. Aalaa M, Malazy OT, Sanjari M, Peimani M, Mohajeri-Tehrani M. Nurses' role in diabetic foot prevention and care; a review. J Diabetes Metab Disord. 2012 Nov 21;11(1):24. doi: 10.1186/2251-6581-11-24. PMID: 23497582; PMCID: PMC3598173.
6. Jarmuszczak M. Edukacja pacjenta w poradni stopy cukrzycowej. Inforanek. Profesjonalnie o ranach dla specjalistów.2011, 3(13): 11-12.
7. Korzon-Burakowska A. Zespół stopy cukrzycowej - patogeneza i praktyczne aspekty postępowania.  Choroby Serca i Naczyń 2007, tom 4, nr 2, 93–98.