Retinopatia cukrzycowa – jak chronić wzrok przy cukrzycy?

Nieleczona cukrzyca niesie ze sobą ryzyko niebezpiecznych powikłań. Jednym z najczęściej występujących jest retinopatia cukrzycowa, która może prowadzić nawet do
upośledzenia widzenia i ślepoty. Jakie są objawy tej choroby? Jak zapobiegać retinopatii cukrzycowej? Na czym polega leczenie choroby? Podpowiadamy.

Retinopatia cukrzycowa – co to?

U diabetyków mogą występować różnego rodzaju zaburzenia. Jednym z nich jest retinopatia cukrzycowa. To przewlekłe powikłanie cukrzycy, które rozwija się w obrębie narządu wzroku.
Dotyczy siatkówki oka i zmian w małych naczyniach krwionośnych. Rozwój tego zaburzenia wzroku wynika z interakcji między czynnikami genetycznymi i metabolicznymi. Retinopatia cukrzycowa charakteryzuje się postępującym uszkodzeniem siatkówki. Powstaje na skutek długotrwałej hiperglikemii.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) dokonała klasyfikacji retinopatii i oznaczyła ją kodem H36.0. Istnieje następujący podział:

• retinopatia nieproliferacyjna bez makulopatii;
• retinopatia nieproliferacyjna z makulopatią;
• retinopatia przedproliferacyjna;
• retinopatia proliferacyjna;
• retinopatia proliferacyjna z powikłaniami.

Długotrwale podwyższony poziom glikemii wpływa znacząco na drobne naczynia krwionośne odżywiające siatkówkę. Dlatego mówi się o tym, że jej uszkodzenie w retinopatii cukrzycowej ma
charakter mikroangiopatyczny. W przebiegu tego powikłania cukrzycy dochodzi do tworzenia nowych naczyń krwionośnych, które mają tendencję do przeciekania. To prowadzi do niedostatecznego zaopatrzenia siatkówki w tlen oraz substancje odżywcze. Może też być przyczyną powstawania krwotoków w obrębie błony wyściełającej wnętrze oka.

Kiedy występuje retinopatia cukrzycowa?

Patologiczne zmiany w oczach występują z powodu zbyt wysokiej glikemii. Niektóre z nich są niebezpieczne i mogą prowadzić do zauważalnego pogorszenia lub nawet utraty wzroku. Spośród
mniej zaawansowanych zmian warto wymienić mikrotętniaki oraz wybroczyny, które zwykle wchłaniają się w ciągu kilku tygodni i znikają samoistnie. Jeśli jest ich zbyt wiele, mogą znacznie wpływać na komfort widzenia.

W bardziej zaawansowanym stadium choroby pojawiają się patologiczne naczynia o paciorkowatym kształcie lub całkowicie nowe, których ściany są bardzo kruche. Wraz z nimi
tworzą się na siatkówce oka charakterystyczne błony oraz włókna. Może to prowadzić do mechanicznego odwarstwienia siatkówki, co oznacza czasowe pogorszenie lub utratę wzroku. Nie u wszystkich chorych próby przyklejenia siatkówki kończą się sukcesem. Retinopatia cukrzycowa rozwija się w czasie. Może mieć różne stopnie zaawansowania i w początkowym okresie przebiegać bezobjawowo.

Częstość występowania retinopatii wzrasta wraz z długością trwania choroby, jaką jest cukrzyca. Pierwsze patologie są zazwyczaj zauważalne po 5 latach od zdiagnozowania hiperglikemii. U
ponad 95% chorujących na cukrzycę typu 1 stwierdza się pewnego stopnia retinopatię. W przypadku cukrzycy typu 2 dokonuje się tego często już przy postawieniu diagnozy. Szacuje się, że retinopatia dotyka ok. 100 mln ludzi, z czego co trzeci człowiek jest zagrożony utratą wzroku.

Cukrzyca a wzrok – osoby z retinopatią cukrzycową skarżą się najczęściej na:

• słabsze widzenie w ciemności;
• dłuższy czas na przystosowanie oka do jasnego otoczenia;
• mniejsze nasycenie barw;
• ciemne plamki przed oczami;
• deformacje prostych linii lub zmiana wielkości obrazu.

Jak zapobiegać retinopatii cukrzycowej?

Niezwykle ważna jest profilaktyka i wczesna diagnostyka. W tym zakresie nieoceniona może okazać się współpraca okulistów z diabetologami. Stan zdrowia oczu można sprawdzić za pomocą podstawowego badania okulistycznego, angiografii fluoresceinowej oraz tomografii
siatkówki. Pacjent powinien poinformować okulistę o występowaniu podstawowej choroby. W przypadku cukrzycy typu 1 badanie okulistyczne należy przeprowadzić w ciągu pierwszych 5 lat od jej rozpoznania, natomiast cukrzyca typu 2 wymaga niezwłocznej diagnostyki w kierunku
retinopatii.

Zmiany cukrzycowe w gałkach ocznych są trudne do wykrycia w przypadku, gdy początkowo nie
wpływają na pogorszenie ostrości widzenia i nie dają charakterystycznych objawów. Dlatego
bardzo ważnym elementem diagnostyki jest badanie dna okna, które powinno być przeprowadzone przez specjalistę. Dzięki niemu można wykryć zmiany cukrzycowe odpowiednio wcześnie. Badanie dna oka wymaga poszerzenia źrenic, po którym na kilka godzin pogarsza się ostrość widzenia. Z tego względu zaleca się, by nie prowadzić samochodu. Natomiast osoby starsze powinny się zgłosić na badanie z opiekunem.

Najprostszym sposobem zapobiegania retinopatii cukrzycowej jest przeciwdziałanie
zachorowaniu na samą cukrzycę. Przede wszystkim warto zadbać o zmianę stylu życia –
wprowadzić odpowiednią dietę, zredukować masę ciała oraz pamiętać o aktywności fizycznej.
Istotne znaczenie ma stabilny poziom cukru, trójglicerydy i cholesterol. Niezwykle ważna jest
opieka lekarzy specjalistów. Osoby ze zdiagnozowaną cukrzycą powinny zgłaszać się na
kontrolne badania okulistyczne przynajmniej raz w roku.

Jakie są objawy retinopatii?

W początkowym okresie może mieć asymptomatyczny przebieg. Retinopatia cukrzycowa daje na początku jedynie dyskretne objawy i rozwija się powoli. Jak wskazują statystyki, ponad połowa pacjentów zmagająca się z tym powikłaniem zostaje objęta leczeniem dopiero w momencie, gdy problemy ze wzrokiem stają się zauważalne. Ważne, by retinopatię wykryć w jak najwcześniejszym stadium zaawansowania. W przeciwnym razie może dojść do nagłej i bezbolesnej utraty wzroku.

Retinopatia cukrzycowa – pierwsze objawy, na które warto zwrócić uwagę to:

• postępujące pogorszenie ostrości wzroku;
• występowanie mętności w polu widzenia;
• czarne punkciki przesuwające się wraz z ruchem gałki ocznej

Co może wskazywać na bardziej zaawansowane stadium retinopatii oka? Objawy najczęściej
występujące, z którymi zmagają się chorzy to m.in.:

• wykrzywianie się linii prostych;
• czarna plama w polu widzenia;
• zniekształcenia form;
• wyblakłe kolory;
• częściowa lub całkowita utrata wzroku.

Retinopatia cukrzycowa – leczenie

W pierwszej kolejności staje się konieczne wyrównanie glikemii. Najczęściej stosowaną metodą
leczenia retinopatii jest laseroterapia, która służy do zahamowania istniejących już powikłań. W
wielu przypadkach daje też szansę na zatrzymanie zmian chorobowych i uratowanie wzroku.

Spośród najczęściej wykorzystywanych narzędzi wyróżnia się laser konwencjonalny (w miejscach, w których jest to w pełni bezpieczne) i mikropulsowy (wykorzystujący delikatne bodźce umożliwiające poprawę wzroku), zastrzyki z odpowiednich leków oraz zabieg operacyjny (tzw. witrektomia).

W leczeniu retinopatii cukrzycowej wykorzystuje się tzw. fotokoagulację ogniskową, która
przydaje się m.in. w leczeniu obrzęku plamki. Taka metoda zmniejsza ryzyko pogorszenia
widzenia o co najmniej 50 procent. Do laserowania całego obszaru siatkówki ( z wyjątkiem rejonu centralnego) służy natomiast panfotokoagulacja. Metodę tego typu stosuje się w przypadku ciężkich zmian nieproliferacyjnych i proliferacyjnych, po to by zmniejszyć obszary niedokrwienia w siatkówce.