Pen do insuliny - jaki wybrać?

Cukrzyca stanowi istotny problem z perspektywy zdrowia publicznego, gdyż jej rozpowszechnienie w populacji jest bardzo duże, a liczne powikłania cukrzycy stanowią poważne obciążenie dla systemu ochrony zdrowia. Podstawową metodą leczenia cukrzycy typu 1 oraz zaawansowanych postaci cukrzycy typu 2 jest insulinoterapia. W metodzie tej pacjent samodzielnie wstrzykuje podskórnie insulinę przy pomocy pena. Gdzie można kupić pen oraz jak prawidłowo podawać insulinę przy pomocy pena?

Pen do insuliny - co to jest?

Pen jest to specjalny automatyczny wstrzykiwacz do insuliny, z wyglądu nieco przypominający pióro (ang. pencil). Wewnątrz pena umieszcza się wkład z insuliną, który po zużyciu wymieniany jest na nowy. Peny insulinowe są wielokrotnego użytku - wymianie podlegają jedynie wkłady z insuliną oraz igły do penów, które są zakładane na końcówkę pena. Igły do penów przeznaczone są do jednorazowego użytku - przy każdym wstrzyknięciu insuliny należy używać nowej, sterylnej igły. [1]

Pen do insuliny - do czego służy?

Pen służy do precyzyjnego wstrzykiwania insuliny w dawce zaleconej przez lekarza. Insulinę podaje się podskórnie - w warstwę tkanki tłuszczowej leżącej bezpośrednio pod skórą. Każdy wstrzykiwacz (pen) składa się z:

• plastikowej obudowy;
  
• pojemnika na wkład insulinowy;
• tłoka;
• pokrętła do ustawiania dawki;
• przycisku podania dawki;
• nasadki zabezpieczającej urządzenie przed uszkodzeniami mechanicznymi.

W celu podania insuliny na końcówkę pena nakłada się specjalną cienką igłę o grubości od 4 do 8 mm. Dawka insuliny ustalana jest przez lekarza diabetologa dla konkretnego pacjenta w oparciu o wiele czynników, takich jak: wiek, masa ciała oraz stopień aktywności fizycznej. 

Na rynku dostępne są peny w różnych rozmiarach, kolorach i rodzajach, dostosowane do potrzeb i oczekiwań pacjentów. Przykładowo, dla osób słabowidzących dostępne są wstrzykiwacze ze specjalnym dużym wyświetlaczem podawanej dawki, a dla dzieci - peny z możliwością precyzyjnej modyfikacji dawki o 0,5 jednostki. 

Zarówno pen, jak i wkład z insuliną są przeznaczone wyłącznie dla jednego pacjenta i nie należy ich używać wspólnie z inną osobą. [1] [3]

Gdzie kupić pen do insuliny?

Wbrew powszechnemu przekonaniu, pena do insuliny nie można kupić w aptece - są one dystrybuowane przez firmy produkujące insulinę i pacjent może otrzymać pen nieodpłatnie w poradni diabetologicznej oraz na oddziale szpitalnym. Ta ograniczona dostępność wynika z faktu, że wydanie pacjentowi pena do insuliny musi zostać poprzedzone jego dokładnym przeszkoleniem przez personel medyczny w zakresie obsługi wstrzykiwacza.

Zasadniczo, wkłady insulinowe pasują jedynie do wstrzykiwacza (pena) danej firmy, dlatego też przy zmianie przez lekarza preparatu insuliny na inny, powinien on wyposażyć pacjenta w nowy, odpowiedni pen do insuliny. [1] [2]

Podawanie insuliny penem - jak to robić?

Właściwa technika podawania insuliny jest niezwykle ważnym elementem terapii cukrzycy. Tylko odpowiednio wykonana iniekcja zapewnia optymalne działanie insuliny na poziomie komórkowym. Aby prawidłowo wykonać iniekcję insuliny przy pomocy pena, warto przestrzegać następujących zasad:

zalecane miejsca iniekcji to:

• brzuch (z wyjątkiem obszaru położonego do 5 cm wokół pępka);
  
• uda (przednia i boczna okolica);
• pośladki (górno-boczna część);
• ramiona (tylno-boczna powierzchnia);

podstawowe zasady:

• iniekcje należy wykonywać po uprzednim umyciu rąk, w przygotowane i czyste miejsce na skórze;
  
• nie należy wykonywać wstrzyknięć w obszary skóry objęte stanem zapalnym, z widocznymi zmianami chorobowymi, obrzękiem lub owrzodzeniami;
  
• przed każdym podaniem insuliny należy wykonać test bezpieczeństwa - wskaźnik dawki insuliny ustawić na wartość zgodną z zaleceniami producenta, a następnie zdjąć z igły osłonę. Wstrzykiwacz należy trzymać pionowo, z igłą skierowaną ku górze. Następnie uderza się we wkład z insuliną palcem w celu przesunięcia pęcherzyków powietrza ku górze. W kolejnym kroku należy wcisnąć przycisk podania dawki i sprawdzić, czy insulina pojawiła się na końcu igły (jeśli nie - powinno się sprawdzić pojemnik pod kątem zawartości pęcherzyków powietrza i powtórzyć test, a jeśli nie przyniesie to efektu, należy wymienić igłę i ponownie wykonać test bezpieczeństwa);
  
• używając pena należy wstrzykiwać insulinę w tkankę tłuszczową leżącą tuż pod skórą - pomocne jest wykorzystanie techniki fałdu skórnego. Polega ona na uchwyceniu skóry palcami tak, aby utworzył się fałd i wbiciu igły prostopadle do skóry pod kątem 90 stopni, ścięciem skierowanym ku górze. Wstrzyknięcie insuliny następuje po wciśnięciu tłoczka w penie. Trzymając fałd skórny należy odczekać 10-15 sekund, aby zapewnić podanie całej dawki insuliny. Po upływie tego czasu można wyciągnąć igłę i puścić fałd skórny; [4]
  
• zmiana igły przed każdą iniekcją - igły do penów są artykułami jednorazowego użytku. Do każdego wstrzyknięcia insuliny należy używać nowej, sterylnej igły, która po wykonaniu iniekcji powinna zostać umieszczona w pojemniku przeznaczonym do utylizowania wyrobów medycznych o ostrych krawędziach;
  
• zmiana miejsca wstrzykiwania insuliny po każdym jej podaniu - zapobiega to tworzeniu się zrostów i zgrubień podskórnych.
  

Aktualnie użytkowany wstrzykiwacz z insuliną należy przechowywać w temperaturze pokojowej (5-25℃), z dala od źródeł ciepła i światła, nie dłużej niż przez miesiąc. Zapasowe wkłady insulinowe powinno się trzymać w temperaturze około 4℃, czyli w lodówce. W żadnym wypadku nie należy zamrażać insuliny. Nie powinno się także gwałtownie potrząsać pojemnikiem z insuliną, gdyż może to powodować powstawanie grudek w obrębie roztworu i tym samym zaburzać podawanie preparatu. [1] [5]

Podsumowanie

Wprowadzenie na rynek penów znacznie ułatwiło podawanie insuliny i zapewniło diabetykom większą samodzielność w zakresie insulinoterapii. Podstawowe zasady dotyczące podawania insuliny przy pomocy wstrzykiawcza powinny zostać omówione z pacjentem przez lekarza prowadzącego oraz pielęgniarkę edukacyjną przed rozpoczęciem insulinoterapii. Jeżeli to tylko możliwe, wskazane jest, aby diabetyk samodzielnie wykonywał wstrzyknięcia insuliny, należy jednak dodatkowo zaznajomić kogoś z najbliższej rodziny pacjenta z techniką podawania insuliny na wypadek wystąpienia stanów nagłych. 

Bibliografia:

[1] Szymańska-Garbacz E., Czupryniak L.: Praktyka kliniczna – przewodnik insulinoterapii: Zanim przepiszesz insulinę – wybór wstrzykiwacza oraz dlaczego miejsca wstrzyknięć są ważne. Med. Prakt., 2017; 10: 72–78

[2] New injection recommendations for patients with diabetes’ Jaime A. Davidson, Diabetes & Metabolism 36 (2010) S2

[3] “Zasady insulinoterapii” Diabetologia Praktyczna 2002, tom 3, supl. A

[4] https://www.mp.pl/cukrzyca/leczenie/172452,robic-fald-czy-nie-zasady-prawidlowego-podawania-insuliny

[5] https://www.edukacjawcukrzycy.pl/assets/pdf/podawanie_insuliny.pdf