Jadłospis dla cukrzyka

Co jeść chorując na cukrzycę? Czy wszystko co słodkie jest zakazane? Jak komponować posiłki, by zapewnić sobie energię i dobre samopoczucie, a jednocześnie, by nie narażać się na niekorzystne wahania glikemii? Poznaj zasady zdrowego odżywiania przy cukrzycy, które pozwolą Ci cieszyć się różnorodnymi smakami oraz utrzymywać prawidłowe poziomy cukru we krwi.

Terapia dietą jest konieczna u każdego pacjenta z cukrzycą. W niektórych przypadkach – u osób z niedawno zdiagnozowaną cukrzycą typu 2, odpowiednia dieta, bywa jedynym „lekarstwem” dla utrzymywania prawidłowych glikemii. U pacjentów przyjmujących leki i/lub insulinę jest elementem wspomagającym leczenie farmakologiczne. Przestrzeganie zasad dietetycznych znacząco zwiększa szanse na wyrównanie glikemii. Tym samym prawidłowe żywienie ma istotne znacznie w zapobieganiu przewlekłym powikłaniom cukrzycy i poprawie ogólnego stanu zdrowia. Obecnie zwraca się uwagę, by sposób odżywiania pacjenta był dostosowany do jego preferencji żywieniowych i stylu życia, a nie tylko do faktu, że choruje na cukrzycę. Takie indywidualne podejście do diety wpisuje się w ideę indywidualizacji leczenia cukrzycy.

Pacjenci z cukrzycą powinni zwracać uwagę na:

• całkowitą kaloryczność diety,
• źródła pokarmów (węglowodany złożone, białko roślinne i zwierzęce, zdrowe tłuszcze),
• odpowiedni rozkład węglowodanów i kalorii na poszczególne posiłki.

• utrzymanie prawidłowego stężenia glukozy w surowicy krwi,
• uzyskanie i utrzymywanie pożądanej masy ciała,
• utrzymywanie prawidłowych wartości ciśnienia tętniczego krwi.

Węglowodany w diecie diabetyka

Węglowodany (inaczej cukry) mają największy wpływ na stężenie glukozy w surowicy krwi. Diabetycy powinni zwracać uwagę zarówno na ilość spożywanych węglowodanów, jak i ich rodzaj (unikać należy węglowodanów prostych). Same węglowodany powinny stanowić 45 – 50% wartości energetycznej diety. Preferowane są węglowodany złożone, które występują w pełnych ziarnach zbóż, kaszach, warzywach. Mimo, że w jadłospisie trzeba „pilnować” węglowodanów diabetykom nie zaleca się jednocześnie diet ubogowęglowodanowych, czyli takich w których ich spożycie jest mniejsze niż 130 g/ dobę.

Węglowodany powinny stanowić 45 – 50% wartości energetycznej diety.

Indeks glikemiczny węglowodanów

O wpływie węglowodanów na poposiłkową glikemię decyduje ich indeks glikemiczny (IG– glicemic index). Indeks glikemiczny pozwala uszeregować węglowodany w trzech grupach; jako te które podnoszą glikemię po posiłku bardzo szybko, umiarkowanie szybko i powoli.

Zakres wartości IG:

• Niski indeks glikemiczny poniżej 50
• Średni indeks glikemiczny w zakresie 50 - 75
• Wysoki indeks glikemiczny 76 lub więcej

Produkty o niskim indeksie glikemicznym mają najbardziej neutralny wpływ na cukier po posiłku i powinny przeważać w diecie diabetyka. Zalicza się do nich: 

• produkty zbożowe – szczególnie te bogate w błonnik (np. razowe pieczywo),
• kasze,
• nasiona roślin strączkowych (groch, fasola, soczewica, soja),
• warzywa – dziennie należy spożywać ich około 350 – 500 g.

Wymiennik węglowodanowy

Zalecenia dotyczące spożycia białka przy cukrzycy

Udział energii z białek w diecie powinien wynosić około 15 – 20%. Należy pamiętać aby stosunek białka zwierzęcego do białka roślinnego wynosił co najmniej 50/50.

Źródło białka w diecie diabetyka to przede wszystkim:

• nabiał,
• drób,
• ryby,
• czerwone mięso (w ograniczonej ilości),
• soczewica, komosa ryżowa, ciecierzyca, soja

Zalecenia dotyczące spożycia tłuszczów przy cukrzycy

Tłuszcze powinny zapewnić 30 – 35% wartości energetycznej diety. Ważne są proporcje pomiędzy tłuszczami zwierzęcymi, a roślinnymi. Te pierwsze powinny być limitowane, te drugie są pożądane, szczególnie jeśli zawierają kwasy omega-3.

Błonnik pokarmowy

Diabetycy powinni dbać o odpowiednią podaż błonnika pokarmowego. Błonnik spowalnia wchłanianie się węglowodanów, dzięki czemu glikemia po posiłkach nie wzrasta zbyt szybko; zapewnia uczucie sytości oraz ułatwia wypróżnianie. Zalecana dawka w diecie wynosi około 20 – 40 g/dobę.

Nie należy jej przekraczać, ponieważ mogą pojawić się działania uboczne, do których zalicza się między innymi wzdęcia i tak zwane przelewania.

Ostrożnie z alkoholem

Diabetycy powinni bardzo ostrożnie podchodzić do alkoholu. Teoretycznie powinien on być całkowicie wyeliminowany, w praktyce pacjenci od czasu do czasu pozwalają sobie na niewielkie ilości alkoholu. Ważne jest, by wiedzieli, jak zabezpieczyć się przed hipoglikemią, która może być „skutkiem ubocznym” nadużywania alkoholu, który hamuje wydzielanie glukozy przez wątrobę. Spożywanie alkoholu wymaga od diabetyka sporej wiedzy, są trunki, które nie podnoszą poziomu cukru we krwi, i takie, które oprócz procentów zawierają węglowodany i niekiedy wymagają podania insuliny.

Więcej o bezpieczeństwie przy spożywaniu alkoholu przez diabetyka przeczytasz w naszym poradniku:

Alkohol a cukrzyca. Sprawdź >Cukrzyca, a alkohol - co cukrzyk powinien wiedzieć o alkholu.

Sól kuchenna w diecie cukrzycowej

Dla diabetyków najbardziej newralgicznym składnikiem pokarmów jest cukier, niemniej powinni zwracać uwagę także na sól, nazywaną nie bez powodu białą śmiercią. Dopuszczalne spożycie soli w diecie cukrzycowej to 1 mała łyżeczka. Przekładając to na gramy jest to około 5 – 6 g w ciągu dnia. Ograniczyć sól powinni diabetycy z nadciśnieniem tętniczym i nefropatią cukrzycową. Ponieważ bardzo dużo soli znajduje się w gotowych produktach spożywczych (pieczywo, wędliny) należy ograniczać dosalanie potraw.

Czym zastąpić cukier

Konieczność limitowania cukru buraczanego sprawia, że wielu pacjentów poszukuje bezpiecznych dla siebie i akceptowalnych w smaku zastępników sacharozy. Cukier zastąpić można albo słodzikami syntetycznymi, albo naturalnymi: takimi jak ksylitol, stewia czy erytrytol. Słodziki powinny być stosowane w ilościach zalecanych przez producenta. Bardzo popularnym słodzikiem jest ksylitol oraz sorbitol. Ksylitol to nic innego, jak cukier brzozowy. Należy pamiętać, że stosowanie niektórych substancji słodzących może wywołać biegunkę.

Diabetycy uważać powinni także na fruktozę, czyli cukier występujący naturalnie w owocach. Stosowanie fruktozy jako substancji słodzącej ma niekorzystny wpływ na gospodarkę lipidową.