Cukrzyca LADA – co warto wiedzieć na temat jednej z postaci klinicznych cukrzycy typu 1?

Diabetyk24.pl

15 września 2023

Cukrzyca typu 1 czy 2 to choroby, o których mówi się stosunkowo dużo. O cukrzycy LADA będącej jedną z postaci klinicznych cukrzycy typu 1 słyszy się rzadziej. Co nie oznacza, że stanowi mniejsze zagrożenie dla zdrowia i można ją bagatelizować. Wręcz przeciwnie – warto wiedzieć, czym jest, jakie objawy daje oraz jak wygląda jej rozpoznanie, oraz leczenie.

Czym jest cukrzyca LADA?

Określenie „LADA” pochodzi od angielskich słów „latent autoimmune diabetes in adults”, co tłumaczy się jako wolno rozwijającą się cukrzycę autoimmunologiczną diagnozowaną u osób dorosłych. Zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) z 2022 jest to jedna z postaci klinicznych cukrzycy typu 1.

W przebiegu cukrzycy LADA dochodzi do produkcji przeciwciał przeciwko własnej trzustce. Prowadzi to do uszkodzenia komórek beta, które produkują insulinę, a tym samym odpowiadają za utrzymanie prawidłowego poziomu stężenia glukozy.

Proces niszczenia komórek beta trzustki jest powolny. W związku z tym cukrzyca LADA przez wiele lat może pozostać niezauważona. Najczęściej diagnozowana jest u osób między 35. a 50. rokiem życia. Niestety późno rozpoznana cukrzyca LADA daje gorsze rokowania. Dlatego tak ważne jest, aby z uwagą obserwować swój organizm i regularnie wykonywać badania profilaktyczne.

Objawy cukrzycy LADA

Jakie objawy daje cukrzyca LADA? W związku z tym, że autodestrukcja komórek beta trzustki przebiega powoli, na początku choroba może nie dawać żadnych charakterystycznych objawów. Z czasem pojawiają się problemy z podwyższonym stężeniem glukozy.

Mogą dołączyć do nich również inne objawy, takie jak: wzmożone pragnienie, wielomocz, senność, nadmierne zmęczenie, czy spadek masy ciała (który nie jest spowodowany brakiem apetytu). Jednak rzadko początek cukrzycy LADA jest gwałtowny, a wspomniane objawy zazwyczaj pojawiają się w momencie, gdy większość komórek beta zostanie zniszczona.

Rozpoznanie cukrzycy LADA

Jakie badania zalecane są w celu rozpoznania cukrzycy LADA? Diagnostyka różnicowa cukrzycy typu 1 nie zawsze jest prosta (szczególnie u osób dorosłych). W związku z tym ostatnio został opublikowany konsensus ADA/EASD. Zaproponowany w nim algorytm diagnostyki różnicowej cukrzycy typu 1 ma rozwiązać ten problem.

Zgodnie z rekomendacjami do zdiagnozowania cukrzycy typu 1 u osoby dorosłej konieczne jest stwierdzenie niskiego stężenia peptydu C i/lub obecności autoprzeciwciał. Zaleca się, aby jako pierwsze wykonać oznaczenie anty-GAD, czyli przeciwciał przeciwko dekarboksylazie kwasu glutaminowego. Dopiero w następnej kolejności (gdy wynik poprzedniego badania jest ujemny) należy oznaczyć przeciwciała przeciwko transporterowi cynku (ZnT8) i/lub fosfatazie tyrozynowej 2 (IA2).

Leczenie cukrzycy LADA

W przebiegu cukrzycy LADA dochodzi do stopniowego niszczenia komórek beta trzustki odpowiedzialnych za produkcję insuliny. W związku z tym do utrzymania prawidłowego stężenia glukozy konieczne jest podawanie hormonu z zewnątrz.

Wraz z rozwojem choroby, dieta i doustne leki przeciwcukrzycowe mogą okazać się niewystarczające do utrzymania prawidłowego stężenia glukozy i uniknięcia powikłań. Z czasem konieczne może okazać się wdrożenie insulinoterapii. Lekarz decyduje o tym, jaki będzie miała przebieg. Rekomendowany model leczenia to intensywna funkcjonalna insulinoterapia przy zastosowaniu osobistej pompy insulinowej umożliwiającej ciągły podskórny wlew insuliny lub wielkokrotnych podskórnych dawek insuliny.

Należy przy tym zaznaczyć, że w przebiegu leczenia cukrzycy LADA bardzo ważna jest regularne kontrola poziomu glukozy we krwi. A także przestrzeganie zasad zdrowego stylu życia. W przypadku zaniedbania leczenia i nieprzestrzegania zasad zdrowego stylu życia może dojść do rozwoju groźnych powikłań (m.in. w postaci chorób sercowo-naczyniowych, retinopatii).

Dieta w cukrzycy LADA

Nieodłącznym elementem leczenia (zarówno u pacjentów przyjmujących doustne leki przeciwcukrzycowe, jak i insulinę) jest zdrowe odżywianie. Nie ma diety specyficznej dla cukrzycy LADA, ale jest kilka zasad, których warto przestrzegać.

Po pierwsze kaloryczność jadłospisu powinna być dobrana do indywidualnych potrzeb organizmu. Tak, aby umożliwiała utrzymanie prawidłowej masy ciała. Kaloryczność ustala się na podstawie wzorów służących do obliczenia całkowitej przemiany materii (CPM). Następnie na podstawie uzyskanego wyniku planuje się deficyt kaloryczny. Z reguły w zaleca się, aby umożliwiał on stopniową redukcję masy ciała rzędu 0,5-1 kg tygodniowo.

Ważne jest nie tylko dostarczenie odpowiedniej ilości energii, ale także białka, tłuszczów i węglowodanów. W przypadku większości chorych zaleca się, aby 15-20% energii pochodziło z białka, 25-40% z tłuszczów (przy czym ważny jest podział na poszczególne kwasy tłuszczowe), a około 45% z węglowodanów (jednak, jeśli pochodzą one z produktów o niskim indeksie glikemicznym, podana ilość może być zwiększona do 60%). Należy przy tym zaznaczyć, że ilość poszczególnych składników odżywczych w diecie ustala się indywidualnie na podstawie wieku, ewentualnych powikłań cukrzycy, poziomu aktywności fizycznej, chorób współistniejących (np. w przypadku współistnienia chorób wątroby może pojawić się konieczność ograniczenia ilości tłuszczów), a także preferencji chorego.

Nie mniej istotne jest spożywanie odpowiednich ilości błonnika pokarmowego (minimum 25 gramów na dobę w przypadku braku przeciwwskazań). To składnik, który nie tylko pomaga utrzymać prawidłowe stężenie glukozy, ale i zapobiega oraz wspomaga leczenie zaburzeń lipidowych, zwiększa uczucie sytości i przeciwdziała zaparciom. Źródłem błonnika pokarmowego są m.in. pełnoziarniste produkty zbożowe (polecane również ze względu na niski indeks glikemiczny, dużą zawartość witamin z grupy B i cynku), warzywa, pestki i nasiona oraz orzechy.

Ostatni z wymienionych produktów, czyli orzechy są również dobrym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych, które mają duże znaczenie w żywieniu osób z cukrzycą. Szczególnie bogate w cenne kwasy omega-3 są orzechy włoskie i olej z nich pozyskiwany. Dlatego warto dodawać je np. do sałatek. Źródłem kwasów omega-3 są również tłuste ryby morskie (np. łosoś, makrela, sardynki). Zajmują one ważne miejsce w diecie chorych na cukrzycę także ze względu na to, że dostarczają pełnowartościowego białka i witaminy D.

Oprócz witaminy D pochodzącej m.in. z tłustych ryb morskich niezbędne jest dostarczenie do organizmu odpowiednich ilości witamin o właściwościach antyoksydacyjnych. Zaliczają się do nich witaminy A, C i E. Dlatego dieta w cukrzycy LADA powinna zawierać produkty bogate w te składniki. Są to warzywa i owoce (m.in. papryka, szpinak, kalarepa, cytrusy, truskawki, maliny), a także oleje roślinne, migdały, orzechy.

Należy przy tym zaznaczyć, że opracowanie jadłospisu dostosowanego do indywidualnych potrzeb to zadanie dla doświadczonego dietetyka. Oprócz tego jego rolą jest przeprowadzenie edukacji żywieniowej. Ma ona na celu uświadomienie pacjenta, jaki jest wpływ diety na stężenie glukozy. A także nabycie praktycznych umiejętności w zakresie codziennego planowania posiłków, liczenia wymienników węglowodanów i ustalania dawek insuliny.

W planowaniu zdrowej, urozmaiconej diety bogatej w cenne składniki mogą pomóc aplikacje mobilne. Ich autorzy prześcigają się w pomysłach na to, jak ułatwić przestrzeganie zasad zdrowego odżywiania. Są one szczególnie przydatne w przypadku edukacji żywieniowej dzieci i młodzieży chorujących na cukrzycę. Mogą być również nieocenioną pomocą dla osób dorosłych, a nawet seniorów.

Jednak w obliczu tak dużego wyboru aplikacji mobilnych pojawia się pytanie, którą z nich wybrać? W odpowiedzi na to pytanie powinien pomóc zespół terapeutyczny. Czynniki decydujące o wyborze to m.in. wiek, zakres wymaganego udziału w samokontroli choroby oraz zdolności poznawcze.

Zgodnie z najnowszymi zaleceniami PTD wspomniane aplikacje mobilne mogą być używane do edukacji w zakresie korekty dawek insuliny, stosowania diety, adaptacji do aktywności fizycznej i samokontroli glikemii.

Na koniec warto zaznaczyć, że odpowiednio zbilansowana dieta powinna być połączona z regularną aktywnością fizyczną. Zaleca się, aby osoby chorujące na cukrzycę nie spędzały zbyt dużo czasu w pozycji siedzącej i podejmowały aktywność fizyczną co 2-3 dni (a najlepiej codziennie).

Czym cukrzyca typu LADA różni się od cukrzycy typu 1?

Zgodnie z najnowszymi wytycznymi Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) cukrzyca LADA nie jest osobnym typem cukrzycy, a jedną z postaci klinicznych cukrzycy typu 1.

Ma podłoże autoimmunologiczne i przez długi czas może pozostać niezauważona, ponieważ jej objawy rozwijają się bardzo powoli. To tłumaczy, dlaczego rozpoznaje się ją z reguły u osób w wieku 35-50 lat, a nie dzieci czy nastolatków.

W czym cukrzyca typu LADA jest podobna do cukrzycy typu 2?

Podobieństwo między cukrzycą typu 2, a typu LADA wynika z tego, że obie choroby rozwijają się powoli. W związku z tym przez długi czas mogą pozostać niezauważone i rozpoznawane są przede wszystkim u osób dorosłych oraz w podeszłym wieku.

Jednak to, że cukrzyca typu 2 rozwija się powoli, wynika z nasilającej się insulinooporności. Z kolei w przypadku typu LADA przyczyną jest stopniowy proces niszczenia komórek beta trzustki.

Bibliografia:

Holt RIG, DeVries JH, Hess-Fischl A, Hirsch IB, Kirkman MS, Klupa T, Ludwig B, Nørgaard K, Pettus J, Renard E, Skyler JS, Snoek FJ, Weinstock RS, Peters AL. The management of type 1 diabetes in adults. A consensus report by the American Diabetes Association (ADA) and the European Association for the Study of Diabetes (EASD). Diabetologia. 2021 Dec;64(12):2609-2652. doi: 10.1007/s00125-021-05568-3. Erratum in: Diabetologia. 2022 Jan;65(1):255. PMID: 34590174; PMCID: PMC8481000.
https://www.mojacukrzyca.org/?a=text&id=5937&des=zalecenia-ptd-2022-podsumowanie-najwazniejszych-zmian (dostęp: 15.09.2022)
Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych z cukrzycą 2022. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego