Igły do wstrzykiwaczy – czy 4 mm to nie za mało?

Przez ostatnie 20 lat igły do wstrzykiwaczy do podawania insuliny ulegały systematycznemu skracaniu. Kiedyś standardem dla osób dorosłych była igła 8 mm, dla pacjentów otyłych polecano te o długości 12,7 mm. Obecnie mówi się o tym, że i dorośli, i dzieci mogą poprzestać na igłach czteromilimetrowych, niezależnie od masy ciała. 

Insulina jest hormonem, który powinien być wstrzykiwany do tkanki podskórnej, czyli tłuszczowej wyściółki znajdującej się pod skórą. Ważne jest, by nie podawać jej zbyt głęboko – do mięśni, bo pracujący mięsień może zmienić profil działania leku; ani też zbyt płytko, żeby po zrobieniu zastrzyku insulina nie wyciekała. Lek ten musi być dawkowany bardzo precyzyjnie i nawet niewielki wysięk po iniekcji może skutkować hiperglikemią. Innymi słowy, insulina nie może być wstrzyknięta ani za głęboko, ani za płytko. Dodatkowo ważny jest komfort pacjenta; to by technika iniekcji – a ta po części zależy od długości igły – była jak najprostsza, a sam zastrzyk bezbolesny. Jak to wszystko pogodzić?

Grubość skóry

Aby precyzyjnie dobrać długość igły do iniekcji insuliny trzeba wziąć pod uwagę grubość skóry i grubość tkanki podskórnej. Na podstawie badań obrazowych skóry osób dorosłych, zarówno zdrowych, jak i chorujących na cukrzycę ustalono, że jej grubość waha się w przedziale 1,25-3,25 mm, choć u większości osób wynosi 2 mm. Skóra dzieci jest nieznacznie cieńsza, jednak jest to różnica nie mająca znaczenia dla podawania insuliny. Grubość skóry nie zależy od płci, rasy, wieku czy masy ciała. Innymi słowy, aby dotrzeć do tkanki podskórnej i biorąc pod uwagę także osoby o grubej skórze – igła do iniekcji powinna być dłuższa niż 3,25 mm. Dlatego też igły 4 mm są obecnie rekomendowane wszystkim pacjentom bez wyjątku – przy tej długości nie ma obawy o iniekcję zbyt płytko. 

Grubość tkanki podskórnej

O ile grubość skóry jest stała, o tyle grubość tkanki podskórnej u poszczególnych pacjentów bardzo się różni. Wzrasta wraz z BMI, jest jej więcej u kobiet niż u mężczyzn, a u tej samej osoby tkanka podskórna jest grubsza na brzuchu i na pośladkach niż na udach i ramionach. Tutaj trudniej jest oszacować precyzyjnie długość igły do iniekcji, by nie wstrzykiwać insuliny domięśniowo, ponieważ nawet u osób o zbliżonym BMI grubość tkanki może się znacznie różnić, choć różnice te dotyczą milimetrów. Jednak te milimetrowe części mogą mieć takie przełożenie, że u jednych osób igła 6 mm będzie trafiała w tkankę podskórną, u innych już w mięsień. 

Obecnie przyjmuje się, że igła 4 mm jest optymalna dla iniekcji podskórnych, a jedynie u bardzo szczupłych dzieci (zwykle poniżej 6 roku życia) oraz bardzo szczupłych dorosłych należy dla bezpieczeństwa podczas iniekcji podnosić fałd skóry.

Ważne: igły o długości 4 mm powinny być zawsze wbijane w skórę pod kątem prostym. U osób bardzo szczupłych z uniesionym fałdem skóry, ale nadal pod kątem 90 stopni. 

Minimalizowanie ryzyka iniekcji domięśniowych

Obecnie uważa się, że zalecane kiedyś igły 6 mm dla dzieci i 8 mm dla dorosłych są zbyt długie, bo zwiększają ryzyko iniekcji domięśniowych. Można się przed nimi zabezpieczyć wykonując zastrzyk z uniesieniem fałdu skóry. Niestety nie zawsze zrobienie fałdu jest możliwe, o ile bez problemu można unieść skórę na brzuchu (odciągając ją od mięśni), o tyle na pośladkach czy przedramionach jest to trudniejsze, a na pewno wymaga pomocy osób trzecich. jednocześnie na brzuchu i tak podściółka tłuszczowa pod skórą jest najgrubsza, więc unoszeni fałdu w tym miejscu jest najmniej wymagane. Dlatego jeśli dysponujemy igłami o różnej długości, dobrze jest dostosowywać je do miejsca zastrzyku. Te dłuższe niech służą do robienia zastrzyków w brzuch (z fałdem skóry lub bez), te krótsze warto zarezerwować na ramiona i uda. 

Zalecenia a praktyka

Problemem w Polsce jest brak refundacji igieł do wstrzykiwaczy. Pacjenci wielokrotnie używają tych samych igieł, mimo że z założenia są one jednorazowe. Często nie wybierają sami długości igieł, a stosują te, które dostali w aptece do zakupionej insuliny. Poniżej prezentujemy „ściągę”, jak postępować przy poszczególnych długościach igieł, uwzględniając indywidualne cechy pacjenta.