Mam cukrzycę, chcę zostać mamą…

Jeszcze trzy dekady temu diagnoza cukrzycy typu 1 u kobiety w młodym wieku najczęściej zamykała jej drogę do macierzyństwa. Urodzenie przez diabetyczkę zdrowego dziecka było postrzegane w kategorii cudu medycyny. Nowoczesne metody leczenia cukrzycy diametralnie zmieniły rokowania w tym zakresie. Dzisiaj ciąża u kobiety chorującej na cukrzycę nie jest żadnym ewenementem. Jednak, aby była bezpieczna dla mamy i dziecka, wymaga przede wszystkim wzorcowej samokontroli.

Cukrzyca typu 1 diagnozowana jest coraz częściej i w coraz młodszym wieku. A to oznacza, że realnym wyzwaniem dla diabetologów i ginekologów stają się młode kobiety z dość długim stażem choroby, które myślą o powiększeniu rodziny. Generalna zasada brzmi, iż ciąża w przypadku diabetyczek – w szczególności z cukrzycą typu 1 –  nie powinna być przypadkowa. Odsetek hemoglobiny glikowanej nie powinien być wyższy niż 6,1% w okresie kilku miesięcy poprzedzających zapłodnienie oraz w czasie samej ciąży. W praktyce statystyki pokazują, że jedynie 10-20 proc. kobiet chorujących na cukrzycę zachodzi w ciążę planowaną, czyli przy optymalnym wyrównaniu cukrzycy. Te, jak pokazują statystyki, mają największe szanse na urodzenie zdrowego dziecka. Im bardziej niewyrównana cukrzyca, tym te szanse maleją, choć oczywiście nie są one zupełnie przekreślone. Na pewno ciąża przy niewyrównanej cukrzycy jest okupiona dużo większym  ryzykiem dla dziecka oraz stresem dla przyszłej mamy i dla opiekującego się nią zespołu medycznego.

Cukier, który nie krzepi

Na przebieg ciąży u kobiety chorującej na cukrzycę oraz jej szanse na urodzenie zdrowego dziecka największy wpływ mają dwie kwestie – staż chorowania oraz wynikające z niego ewentualne powikłania przewlekłe oraz aktualny stopień wyrównania cukrzycy. Obecność przewlekłych powikłań nie przekreśla szans na macierzyństwo, niemniej na pewno znacznie utrudnia świadome podjęcie decyzji o dziecku oraz sprawia, że ciąża staje się stanem zwiększonego ryzyka także dla matki. Zmiany o charakterze retinopatii i nefropatii w okresie ciąży mogą się nasilać, czyli np. może dojść do jawnego białkomoczu. Już samo to jest zjawiskiem niekorzystnym, niestety nigdy nie ma pewności, co będzie po porodzie. U części kobiet problemy wynikające z powikłań cukrzycowych wracają do stanu sprzed ciąży, u innych zmiany się nie cofają. Problematyczne są także nadciśnienie tętnicze, choroby serca oraz neuropatia cukrzycowa. Drugim czynnikiem mającym wpływ na przebieg ciąży i rokowania dla dziecka jest stopień wyrównania cukrzycy. Obecnie wskazuje się, że ma on większe znaczenie niż ewentualne powikłania. Hiperglikemia w czasie ciąży może zaburzać rozwój płodu na każdym jego etapie. Przecukrzenia to główny powód poronień naturalnych, zgonów wewnątrzmacicznych oraz wad rozwojowych u dziecka, a powikłania te obserwuje się częściej u kobiet chorujących na cukrzycę niż u zdrowych.

Prawie normoglikemia

Odsetek hemoglobiny glikowanej nie wyższy niż 6,1% to synonim bardzo stabilnego przebiegu choroby. Ale ponieważ hemoglobina to tylko średnia glikemii, na którą składają się także niekorzystne niedocukrzenia i przecukrzenia, trzeba zwrócić uwagę także na szczegółowe wytyczne mówiące o zalecanych glikemiach w ciągu doby. W czasie przygotowań do ciąży należy dążyć do następujących wartości poziomów cukru we krwi:

• na czczo w granicach 60-100 mg/dl
• w 1 godz. po posiłku w granicach 120-140 mg/dl
• w 2 godz. po posiłku w granicach 100-120 mg/dl
• w nocy w granicach 70-90 mg/dl

Ważne jest także regularne badanie moczu, w którym nie powinien pojawiać się cukier ani ciała ketonowe. Wyrównanie cukrzycy jeszcze przed zajściem w ciąży ma na celu zmniejszenia ryzyka wad wrodzonych u dziecka. Obecnie wady wrodzone są największym wyzwaniem w przypadku kobiet z cukrzycą przedciążową. Powstają one przed końcem 7 tygodnia ciąży, a więc w czasie kiedy kobieta często jeszcze nie wie, że spodziewa się dziecka. Dlatego tak ważne jest, by decyzję o macierzyństwie podejmować świadomie, przy dobrze wyrównanej cukrzycy. Natomiast jeśli cukry idealne nie są tym ważniejsza staje się kwestia skutecznej antykoncepcji.

Pompa w ruch!

Na czas przygotowań do ciąży (oraz oczywiście na okres samej ciąży) można bezpłatnie wypożyczyć pompę insulinową. W tym celu należy się zgłosić do jednej z poradni dla kobiet w ciąży z cukrzycą, które działają w miastach wojewódzkich. W poradniach pracują diabetolodzy specjalizujący się w prowadzeniu diabetyczek z cukrzycą i warunkiem wypożyczenia pompy są regularne wizyty w danej poradni. Ciężarnym diabetyczkom przysługuje pełna refundacja zestawów infuzyjnych. Diabetolog bądź ginekolog wystawia zlecenia na wkłucia, które można odebrać w aptece za darmo. Jeśli lekarz uzna to za konieczne, istnieje możliwość wypożyczenia pompy z ciągłym monitoringiem glikemii. Wówczas sensory CGM pacjentka otrzymuje w poradni bezpłatnie. Pompy z ciągłym monitoringiem rekomendowane są kobietom, które np. nie odczuwają niedocukrzeń lub mają bardzo chwiejną cukrzycą i duże trudności z wyrównaniem cukrzycy a później z utrzymywaniem normoglikemii w ciąży.

Badania dodatkowe

Cukier to nie wszystko, w ramach planowania ciąży należy zrobić szczegółowy „przegląd” stanu zdrowia. Przede wszystkim sprawdza się, czy pacjentka ma powikłania cukrzycy, a jeśli tak, to jak bardzo są one zaawansowane. W przypadku stwierdzenia np. retinopatii, która wymaga laseroterapii, w pierwszej kolejności należy poddać się zabiegom laserowym, „zaleczyć” oczy, a dopiero potem powrócić do starań o dziecko. Problematycznym powikłaniem w kontekście ciąży jest cukrzycowa choroba nerek. Jeśli nie jest ona zaawansowana nie wyklucza starań o dziecko, ale w planowanie ciąży trzeba włączyć nefrologa. Część leków stosowanych ochronnie na nerki nie może być przyjmowana w ciąży. Stąd takie pacjentki wymagają opracowania indywidualnego planu działania. Niezależnie od cukrzycy w ramach planowania ciąży należy suplementować kwas foliowy oraz unikać alkoholu i dymu papierosowego.

W kierunku macierzyństwa:

1. Wyrównaj glikemie
2. Skontroluj swój stan zdrowia pod kątem ewentualnych powikłań cukrzycowych
3. Znajdź diabetologa mającego doświadczenie w prowadzeniu pacjentek z cukrzycą w ciąży
4. Znajdź ginekologa mającego doświadczenie w prowadzeniu ciąży u diabetyczek