Jak przygotować się do ciąży z cukrzycą typu 1

Ciąża to szczególny okres dla każdej kobiety. Jak poradzić sobie z tym etapem będąc diabetykiem? Czy są jakieś szczególne zasady, które powinniśmy przestrzegać? Jakie badania zrobić przed ciążą? Jakich lekarzy odwiedzi? Czy insulina jest bezpiecznym lekiem?

Znaczenie cukrzycy przedciążowej w okresie ciąży

Cukrzyca charakteryzuje się stanami podwyższonego poziomu cukru we krwi. Taki przewlekły stan może prowadzić do zmian i zaburzeń w metabolizmie białek, tłuszczów i gospodarce wodno-elektrolitowej. W konsekwencji tego obserwujemy zmiany w układzie nerwowym, w sercu, w naczyniach krwionośnych i w oczach. Cukrzyca typu 1 podczas ciąży zwiększa ryzyko wystąpienia powikłań u płodu. W zależności od tego jak cukrzyca jest kontrolowana, ryzyko może być bardziej lub mniej nasilone. Do powikłań płodowych cukrzycy możemy zaliczyć: urazy okołoporodowe, nadmierne wzrastanie płodu, a nawet wady wrodzone i poronienie. U noworodków możemy również zaobserwować problemy adaptacyjne.

Opieka nad ciężarną z cukrzycą typu 1

Pomimo tego, że obserwujemy ogromny postęp w diabetologii, liczba powikłań ginekologicznych i położniczych w tej grupie pacjentek jest znacząco większa niż u pacjentek bez cukrzycy [1]. Z tego powodu opieka nad ciężarną z cukrzycą powinna być prowadzona w ośrodku specjalistycznym, gdzie kadra ma doświadczenie w prowadzeniu ciąży u diabetyków. W takich ośrodkach łatwiej dostępne są specjalistyczne badania diagnostyczne i ewentualny kontakt z lekarzami innych specjalizacji - okulistów i nefrologów.

Przygotowanie do ciąży

Badania naukowe pokazują, że podwyższony poziom cukru we krwi w I trymestrze negatywnie wpływa na płód i jego rozwój. Z tego powodu kobieta z cukrzycą typu 1 powinna świadomie planować ciążę i zadbać o wyrównanie cukrzycy nawet na 3-6 miesięcy przed zapłodnieniem. Istotna jest edukacja diabetologiczna oraz dietetyczna. Warto pamiętać, że ryzyko wystąpienia powikłań u dziecka rośnie wraz z czasem trwania cukrzycy, a w szczególności niewyrównanej cukrzycy z powikłaniami.

Jakie badania zrobić przed ciążą?

U diabetyczek planujących zajść w ciąże najważniejsze jest zbadanie

1. poziomu cukru we krwi,
2. ocena hemoglobiny glikowanej,
3. ocena funkcji nerek,
4. ocena gospodarki lipidowej,
5. wartości hormonów tarczycy,
6. konsultacja neurologiczna- zbadanie ewentualnych objawów neuropatii,
7. kontrolna wizyta u okulisty- badanie dna oka,
8. regularny pomiar ciśnienia krwi.

Te badania pozwolą lekarzowi określić czy cukrzyca jest wyrównana oraz czy leczenie jest odpowiednie.

Docelowe wartości poziomu cukru we krwi

W okresie planowania ciąży oraz w ciąży ważne jest osiągniecie wartości poziomu cukru we krwi na czczo i przed posiłkiem: 70–90 mg/dl (3,9–5,0 mmol/l). Maksymalna wartość poziomu cukru we krwi w 1. godzinie po rozpoczęciu posiłku powinna wynosić < 140 mg/ dl (< 7,8 mmol/l); a między godziną 2.00 a 4.00 te wartości powinny wynosić > 70–90 mg/dl (> 3,9–5,0 mmol/l) [2]. Hemoglobina glikowana (HbA1C) , oceniająca skuteczność leczenia w przeciągu ostatnich 3 miesięcy, podczas planowania ciąży oraz w I trymestrze powinna wynosić: < 6,5%. W II i III trymestrze powinna wynosić < 6,0%.

Określono w badaniach, że odsetek HbA1c < 6,5% w okresie poprzedzającym zapłodnienie jest związany z najniższym ryzykiem wystąpienia wad wrodzonych u płodu. Te wartości są wartościami optymalnymi, jednakże jeżeli ich osiągniecie wiąże się ze zbyt dużym ryzykiem nadmiernych spadków poziomu cukru we krwi, lekarz powinien sam określić docelowe wartości glikemii. Dlatego tak ważne jest aby ciążę u diabetyczki prowadził doświadczony ginekolog.

Suplementacja kwasu foliowego

Kobiety planujące ciąże powinny suplementować kwas foliowy na co najmniej 12 tygodni przed zajściem w ciąże i kontynuować jego przyjmowanie podczas całej ciąży, w czasie połogu i laktacji. Rekomendowaną dawką folianów dla diabetyczek jest 0,8 mg/dobę. Rekomendowane są w szczególności preparaty wzbogacone o witaminę B12.

Suplementacja witaminy D

Dawką rekomendowaną dla kobiet w ciąży jest 1,5–2 tysiące IU dziennie. Dawka może być zwiększona nawet do 4 tysięcy IU dziennie w przypadku BMI > 30 kg/m2. Jej wartość powinien wtedy indywidualnie określić lekarz. 

Insulina w ciąży

Insulinoterapia jest zalecaną i bezpieczną formą farmakoterapii w okresie ciąży u kobiet z cukrzycą typu 1. W leczeniu ciężarnych stosowane są najczęściej rekombinowane insuliny ludzkie o krótkim czasie działania, krótkodziałające analogi insulin: lispro oraz aspart, rekombinowane insuliny ludzkie o przedłużonym czasie działania oraz długodziałający analog insuliny detemir. Wszystkie te grupy leków posiadają kategorię B według Amerykańskiej Agencji Żywności i Leków. Pompa insulinowa może mieć korzystne działanie u pacjentek, które wykazują tendencję do spadków cukru w czasie nocy. Dodatkowo jest bardzo wygodnym rozwiązaniem. Podczas ciąży wahania cukrów mogą być większe i łatwiej może wystąpić niedocukrzenie. Z tego powodu diabetyczki powinny nosić przy sobie preparaty czystej glukozy na wypadek spadku cukru we krwi. To samo dotyczy glukagonu, który jest rekomendowany przy ciężkiej hipoglikemii.

Antykoncepcja u diabetyczek

Lekarze zalecają wprowadzenie antykoncepcji u diabetyczek, które nie osiągnęły docelowej wartości glikemii ze względu na możliwe powikłania u płodu. Warto wspomnieć, że cukrzyca nie jest przeciwwskazaniem do wprowadzenia antykoncepcji hormonalnej. W przypadku chęci wprowadzenia takiej antykoncepcji, pacjentka powinna być oceniana przez lekarza tylko pod kątem standardowych przeciwwskazań do tego leczenia. U diabetyczek z trwającą cukrzyca ponad 20 lat albo z powikłaniami ocznymi, neurologicznymi albo nefrologicznymi preferowana jest wkładka wewnątrzmaciczna.

Cukrzyca wymaga dużej samokontroli i dyscypliny, a w szczególności jeżeli jest się w ciąży. Natomiast jeżeli będziemy przestrzegać zasad kontroli cukrzycy oraz regularnie się badać, możemy zminimalizować ryzyko powikłań u dziecka prawie do zera i cieszyć się w spokoju macierzyństwem.

lek. Aleksandra Maciążka

Źródło:

1. [1] [2] Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników postępowania u kobiet z cukrzycą