Metformina

Cukrzyca typu 2 jest chorobą przewlekłą, która leczona jest dietą oraz lekami przeciwcukrzycowymi. Leczenie farmakologiczne cukrzycy typu 2 najczęściej rozpoczyna się od metforminy. Czym jest metformina? Jak działa? Jakie ma działania niepożądane? 

Działanie metforminy

Metformina jest doustnym lekiem przeciwcukrzycowy, zmniejszający stężenie glukozy we krwi. Jest pochodną biguanidu. Mechanizm działania metforminy polega na zmniejszaniu wytwarzania glukozy w wątrobie. Dodatkowo  metformina zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę, co powoduje zmniejszenie insulinooporności. Metformina hamuje również wchłanianie glukozy i innych cukrów. Stymuluje wewnątrzkomórkową syntezę glikogenu, czyli zapasu glukozy w postaci wielocukru. Metformina nie powoduje hipoglikemii, czyli niebezpiecznego spadku stężenia cukru we krwi. Oprócz działania na poziom glukozy we krwi, metformina wpływa również w niewielkim stopniu na stężenie lipidów. Powoduje zmniejszenie trójglicerydów oraz cholesterolu całkowitego i LDL, czyli “złego” cholesterolu. Metformina może spowodować spadek masy ciała, dlatego zalecana jest u diabetyków z otyłością. [1]

Działania niepożądane | Metformina

Do bardzo częstych działań niepożądanych metforminy zaliczamy nudności, wymioty, biegunkę, bóle brzucha oraz utratę apetytu. Objawy najczęściej występują na początku leczenia i w większości przypadków ustępują samoistnie, bez leczenia. Często mogą występować zaburzenia smaku. Do bardzo rzadkich działań niepożądanych metforminy zaliczamy reakcje skórne, najczęściej rumień, świąd, pokrzywkę. Dodatkowo kwasica mleczanowa, zmniejszenie wchłaniania witaminy B12. Chociaż kwasica metaboliczna jest bardzo rzadkim działaniem niepożądanym metforminy jest bardzo poważna i wymaga szybkiego podjęcia leczenia. Występuje w skutek gromadzenia się metforminy. Powstaniu tego działania niepożądanego sprzyja podeszły wiek, źle kontrolowana cukrzyca, nadmierne spożywanie alkoholu oraz długotrwałe głodzenie. W razie przedawkowania nie dochodzi do hipoglikemii, a właśnie rozwoju kwasicy mleczanowej. Z powodu metabolizowania leku w nerkach, leczeniem w takim przypadku jest hemodializa. [1]

Jakie są wskazania do stosowania metforminy? 

Podstawowym wskazaniem do stosowania metforminy jest leczenie cukrzycy typu 2. Zwłaszcza zalecana jest u osób z otyłością, u których pomimo stosowania odpowiedniej diety i regularnych ćwiczeń fizycznych, nie można utrzymać właściwej kontroli stężenia cukru we krwi. Dodatkowo metformina stosowana jest jako leczenie profilaktyczne stanów przedcukrzycowych, w momencie kiedy dieta i ćwiczenia fizyczne nie wystarczają. Lek nie jest metabolizowany w wątrobie, lecz w nerkach, więc może być stosowany u osób z chorobami wątroby. 

Metformina jest również stosowana w zespole policystycznych jajników, nawet u pacjentek bez zdiagnozowanej cukrzycy, ze względu na pozytywny wpływ na gospodarkę węglowodanową, lipidową oraz hormonalną. [2]

Przeciwwskazania | Metformina

Przeciwwskazaniami do stosowania metforminy jest nadwrażliwość na jakikolwiek składnik leku, choroby nerek i stany wpływające na złe funkcjonowanie nerek- odwodnienie, ciężkie zakażenie, wstrząs, alkoholizm. Dodatkowo okres karmienia piersią, świeży zawał serca i niewydolność wątroby. Podawanie metforminy powinno być przerwane na 48h przed planowanym zabiegiem operacyjnym oraz przed podaniem dożylnych środków kontrastowych zawierających jod. Metformina należy do kategorii B, dlatego na okres ciąży i karmienia piersią powinna być zastąpiona insuliną. [1]

Kontrola leczenia | Metformina

Podczas leczenia metforminą bardzo ważna jest kontrola prawidłowego funkcjonowania nerek. Podstawowym badaniem jest oznaczenie stężenia kreatyniny we krwi. Badanie takie powinno być zrobione przed rozpoczęciem leczenia metforminą. Wg zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego stężenie kreatyniny powinno być określane przynajmniej raz do roku u wszystkich chorych na cukrzycę.[3] 

Pomimo tego, że metformina jest starym lekiem, ma ponad 60 lat, jest uważana za najlepszy lek przeciwcukrzycowy. Jest tani, bezpieczny, a co najważniejsze bardzo skuteczny. Najnowsze doniesienia mówią o tym, że może mieć działanie wydłużające życie i zmniejszające ryzyko nowotworowe [4]. Niestety nie ma jeszcze dobrych badań potwierdzających te hipotezy. Miejmy nadzieję, że niedługo się pojawią. 

Źródła:

[1] Charakterystyka produktu leczniczego: http://leki.urpl.gov.pl/files/32_Metformax_500.pdf

[2] Endokrynologia Polska 4/2018 The polycystic ovary syndrome: a position statement from the Polish Society of Endocrinology, the Polish Society of Gynaecologists and Obstetricians, and the Polish Society of Gynaecological Endocrinology Andrzej Milewicz, Marek Kudła, Robert Z. Spaczyński, Romuald Dębski, Błażej Męczekalski, Mirosław Wielgoś, Marek Ruchała, Ewa Małecka-Tendera, Beata Kos-Kudła, Diana Jędrzejuk, Agnieszka Zachurzok

[3] Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2020- Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego

[4] http://diabetologiawpolsce.pl/metformina-w-leczeniu-cukrzycy-typu-2/