Dlaczego odczyty z sensora i glukometru mogą się różnić?

Dokładny nadzór nad poziomem glukozy zapewnia osobie chorej na cukrzycę poczucie bezpieczeństwa oraz świadomość, że jej dolegliwość jest dobrze kontrolowana i nie rozwinie swoich powikłań. Zakup systemu do ciągłego monitorowania glikemii (CGM) ma zapewnić lepszą kontrolę cukrów przy zmniejszeniu ilości pomiarów przy pomocy tradycyjnego glukometru, innymi słowy zredukowaniu niepotrzebnego „kłucia”. Tym bardziej niepokojąca może być rozbieżność w wynikach między glukometrem, do którego przywykliśmy jako sprawdzonego narzędzia do pomiaru glikemii, a świeżo zaaplikowanym sensorem CGM. Co zrobić w takiej sytuacji i czy jest się czym przejmować?

Błąd pomiaru – czy na pewno?

Na samym początku warto zastanowić się czy problem z naszym czujnikiem faktycznie istnieje, czy może różnice w pomiarze cukru pomiędzy glukometrem, a sensorem podskórnym nie są czymś czego powinniśmy się spodziewać. Tak naprawdę oba nasze urządzenia mogą działać poprawnie, a wyniki i tak będą się różnić z kilku powodów.

Przesunięcie czasowe

Po pierwsze, systemy do ciągłego monitoringu glikemii mierzą poziom cukru w płynie śródtkankowym znajdującym się w naszej tkance podskórnej. Zanim poziom cukru między krwią, a płynem śródtkankowym wyrówna się, musi minąć około 10 minut. To znaczy, że powinniśmy porównywać pomiar glukometru z pomiarem czujnika podskórnego przeprowadzonym dopiero 10 minut później. Więcej o tym zagadnieniu możesz przeczytać w artykule inny wynik pomiaru z glukometru a sensora

Dokładność pomiaru

Po drugie, oba przyrządy nie są doskonałe i mają swój poziom dokładności pomiarów. Kiedy producent wypuszcza nowy produkt na rynek, testuje jego dokładność względem laboratoryjnego pomiaru cukru we krwi pobranej z żyły. Jest to faktyczny poziom glukozy we krwi. Okazuje się, że pomiary glukometrów mierzących poziom cukru we krwi „z palca” nie odpowiadają do końca rzeczywistemu poziomowi glukozy we krwi. FDA, czyli Amerykańska Agencja Żywności i Leków, uznaje glukometr za sprawny, kiedy 95% pomiarów wykonanych tym urządzeniem różni się o mniej niż 15% od rzeczywistej zawartości glukozy we krwi. Podobne parametry wyznacza się też dla systemów ciągłego monitoringu glikemii. Co to znaczy dla nas w praktyce? Posłużmy się przykładem.

Dokładność systemu na przykładzie FreeStyle Libre

92.8% pomiarów systemem FreeStyle Libre różni się od rzeczywistego poziomu glukozy we krwi o mniej niż 20% (lub 20mg/dl dla rzeczywistego poziomu glukozy <= 70 mg/dl). Innymi słowy, możemy kiedyś doświadczyć sytuacji w której nasz faktyczny poziom cukru we krwi będzie wynosił 100 mg/dl, nasz glukometr poda nam wartość 86 mg/dl (błąd mniejszy niż 15%), a z czujnika Freestyle Libre odczytamy wynik 119 mg/dl (błąd mniejszy niż 20%). Mimo pozornie dużej rozbieżności, różnica ta cały czas będzie zawierać się w poziomie sprawności i dokładności tych urządzeń.

Sprawdźmy czy prawidłowo posługujemy się systemem CGM

Ostatecznie, jeżeli jesteśmy przekonani, że wskazania naszych urządzeń nie są prawidłowe, powinniśmy sprawdzić czy prawidłowo ich używamy. Przeanalizujmy instrukcję użytkowania naszego glukometru i sprawdźmy czy stosujemy się do wszystkich zaleceń wymaganych do prawidłowego pomiaru. Producenci niektórych glukometrów zapewniają tzw. roztwory kontrolne, dzięki którym możemy sprawdzić nasz sprzęt w referencyjnych warunkach.

Nasz system ciągłego monitoringu glikemii również wymaga właściwej obsługi. Podczas aplikacji czujnika upewnijmy się, że skóra do której będzie przyczepiony została uprzednio oczyszczona z potu, brudu i innych zanieczyszczeń. Zweryfikujmy także naszą technikę aplikowania z instrukcją.

Lokalizacja sensora

Aplikujmy sensor we właściwej lokalizacji. Producent każdego systemu informuje dla której lokalizacji na ciele człowieka testowany był sensor i gdzie należy go umieścić. Dla Freestyle Libre jest to tył ramienia, dla Dexcom – brzuch (i pośladki u dzieci), dla Eversense – ramię, a dla Medtronic – brzuch (dla sensora Guardian 3 również ramię). Niektórzy użytkownicy zmieniają lokalizacje na inne części ciała w poszukiwaniu miejsca, które działa dla nich najlepiej. Trzeba jednak zaznaczyć, że są to działania nieautoryzowane przez producentów systemów. Upewnijmy się też, że unikamy miejsc z bliznami, rozstępami, guzkami czy innymi zmianami skórnymi. Przy zmianie sensora na nowy, wybierzmy odrobinę inne miejsce pozwalając wygoić się skórze w poprzedniej lokalizacji. Nie wstrzykujmy insuliny w bezpośrednim sąsiedztwie czujnika.

Uszkodzenia mechaniczne

Jeżeli nasz czujnik zaczyna podawać złe wyniki po okresie prawidłowego działania, sprawdźmy, czy nie został naruszony. Podczas codziennego użytkowania może dojść do mechanicznego przesunięcia lub odklejenia się sensora z powodu potu nagromadzonego między skórą, a czujnikiem.

Sprawdź czy nie leżysz na swoim sensorze :)

Zbyt duży nacisk na sensor i skórę pod nim (na przykład leżąc w łóżku) również może być przyczyną złych pomiarów.

Warunki przechowywania sensorów CGM i FGM

Uważajmy na ekstremalne warunki środowiskowe. Każdy system ma przedział temperatur w którym prawidłowo funkcjonuje i w którym może być przechowywany. Narażenie na zbyt wysoką temperaturę (np. składowanie w bezpośrednim sąsiedztwie rozgrzanego kaloryfera) może uszkodzić czujnik jeszcze zanim znajdzie się w naszym ciele. Chociaż większość czujników i nadajników jest wodoodporna, istnieje granica głębokości oraz czasu w jakim sprzęt może być przetrzymywany pod wodą. Pamiętajmy o tym przed planowaną wycieczką na basen.

Aktualne oprogramowanie

Zadbajmy o to, by nasz sprzęt posiadał najnowsze aktualizacje. Użytkownicy systemu FreeStyle Libre od niedawna korzystają z nowego, lepszego algorytmu zapewniającego bardziej dokładny pomiar poziomu glukozy.

Odpowiednie nawodnienie

Nie zapominajmy o odpowiednim nawodnieniu. Przy deficycie wody, parametry płynu śródtkankowego w którym znajduje się nasz sensor mogą być niestabilne co może skutkować błędnymi wynikami.

Wpływ leków na systemu CGM i FGM

Niektóre leki mogą wpływać na dokładność pomiaru naszych urządzeń. System FreeStyle Libre jest wrażliwy na działanie witaminy C oraz kwasu salicylowego, urządzenia marki Dexcom i Medtronic mogą podawać fałszywe wyniki po spożyciu paracetemolu, albuterolu, lizynoprylu, atorwastatyny, atenololu i etanolu, a czujnik Eversense może nie działać prawidłowo pod wpływem mannitolu i tetracykliny. Przed zażyciem nowego leku sprawdźmy czy nie wchodzi w interakcje z naszym systemem CGM.

Czas do aktywacji sensora

Charakterystyczną cechą sensorów systemów do ciągłego monitoringu glikemii jest konieczność odczekania pewnego czasu pomiędzy aktywacją, a uzyskaniem pełnej funkcjonalności przez urządzenie. Taka „rozgrzewka” służy aklimatyzacji sensora w naszej tkance podskórnej i ustabilizowania się parametrów płynu śródtkankowego, który go otacza. Dla poszczególnych systemów trwa to odpowiednio: Eversense - 24 godziny, Medtronic Enlite -około 2 godzin, Dexcom – 2 godziny, FreeStyle Libre – 1 godzina. Niestety, według relacji wielu użytkowników, pomiary z urządzeń CGM stabilizują się nawet dopiero po upływie 24 godzin. Powszechną, lecz niezalecaną przez producentów praktyką, jest aplikowanie czujnika pod skórę na kilka do kilkunastu godzin przed aktywacją. Ma to pozwolić na wcześniejszą stabilizację wyników poziomu cukru po właściwej aktywacji urządzenia.

Regularna kalibracja kluczem do sukcesu

Systemy Eversense, Dexcom i Medtronic wymagają wykonywania przez użytkownika regularnej kalibracji. Kalibracja to nic innego jak zmierzenie swojego poziomu cukru przy użyciu tradycyjnego glukometru i wprowadzenie uzyskanego wyniku do systemu CGM. Porówna on wtedy poziom cukru z glukometru z poziomem cukry wykrywanym przez własny czujnik podskórny i następnie dostosuje swój algorytm tak, by odczyty z CGM jak najwierniej odpowiadały glukometrowi.

Urządzenie Eversense należy skalibrować po 24-godzinnym rozruchu 4 razy – co 2-12h, a potem przejść na regularne kalibracje co 10-14 godzin (2 razy dziennie).

System Dexcom kalibruje się dwa razy po 2-godzinnym rozruchu, a potem co 12 godzin użytkowania.

Sprzęt Medtronic powiadamia użytkownika o konieczności pierwszej kalibracji po aktywowaniu urządzenia. Po 6 godzinach należy wykonać drugą kalibrację, a następnie przejść na kalibrowanie co 12h. Producent zachęca do wykonywania kalibracji 3-4 dziennie w celu zwiększenia dokładności odczytów.

Czy FreeStyle Libre wymaga kalibracji?

Chociaż system Freestyle Libre nie zakłada kalibrowania pomiarów przez użytkownika, społeczność osób chorych na cukrzycę znalazła sposób by dodać i ten element do systemu firmy Abott. Do czujnika można dokupić urządzenie przekazujące sygnał np. MiaoMiao2, a na telefon ściągnąć nieautoryzowaną aplikację np. xDrip+. Taki zestaw pozwoli na pobieranie odczytów sensora FreeStyle Libre do pamięci telefonu, a także na kalibrowanie uzyskiwanych wyników przy pomocy glukometru. Pragnę jednak w tym momencie zaznaczyć, że są to rozwiązania nieautoryzowane przez producenta, bez gwarancji skuteczności i bezpieczeństwa!

Jak kalibrować CGM?

Żeby dokonać skutecznej kalibracji należy przestrzegać pewnych zasad:

• Upewnijmy się, że nasz glukometr działa poprawnie.
• Kalibrujmy wtedy, gdy nasze cukry utrzymują się na stabilnym poziomie. Dokonujmy kalibracji zgodnie z instrukcją systemu, z którego korzystasz.
• Zadbajmy o higienę rąk. Brud znajdujący się na palcach może zaburzyć pomiar cukru glukometrem, co z kolei wpłynie na kalibrację urządzenia CGM.

Monitorowanie trendów

I parę słów na koniec. Pamiętajmy, że największym atutem systemów do ciągłego monitorowania glikemii nie jest zgodność z jednoczasowym pomiarem cukru przy pomocy glukometru, lecz zdolność do monitorowania trendów poziomu glukozy. To właśnie dzięki temu parametrowi (reprezentowanemu zazwyczaj pod postacią strzałki o różnym nachyleniu) możemy przewidywać, czy nasz cukier utrzymuje się na stabilnym poziomie, czy może zaraz diametralnie spadnie albo wzrośnie. Mając taką informację możemy odpowiednio do danej sytuacji zareagować i ponownie ustabilizować nasz poziom glukozy we krwi.

Lek. Kacper Pawlik