Technologia pętli AndroidAPS w służbie terapii CT1

Rozwiązania fabryczne światowych potentatów w diabetologii są z nami od lat. Przyzwyczailiśmy się już do nich i bardzo często… chcemy więcej. Tak bardzo chcemy więcej, lepiej, dokładniej, że już nie czekamy! Zderzenie obecnie oferowanych metod terapii i dostępu do nich z oczekiwaniami diabetyków, a zwłaszcza opiekunów młodych diabetyków zaowocowało powstaniem ruchu Do-It-Yourself, który z roku na rok przybiera na sile. Przybywa nie tylko użytkowników rozwiązań DIY, ale co warte podkreślenia, także twórców i osób zaangażowanych w propagowanie idei. Systemy pętli są tego najlepszym przykładem.

Co to jest pętla?

Pętla zamknięta, a częściej po prostu pętla, to zwyczajowa nazwa zaawansowanego systemu hybrydowej sztucznej trzustki – AHCL (Advanced Hybrid Closed Loop). W tej chwili na świecie dostępne są komercyjne systemy oraz systemy budowane samodzielnie, zgodnie z ideą DIY (do-it-yourself). W Polsce, na początku 2020 roku, żaden fabryczny system AHCL niestety nie jest dostępny. Polskim diabetykom pozostają zatem do wyboru systemy zrób-to-sam: najstarszy OpenAPS, pracujący w oparciu o iOS Loop oraz najmłodszy i najbardziej rozwojowy AndroidAPS – dzieło Milosa Kozaka z Czech i Adriana Tapee z Austrii.

Pętla wykonuje dokładnie te same czynności i podejmuje te same decyzje, które musi wykonywać i podejmować diabetyk każdego dnia: pomiar stężenia glukozy z wykorzystaniem systemu CGM, obliczenie przewidywanej glikemii na najbliższe godziny, modyfikacja dawki podstawowej zgodnie z tymi przewidywaniami. Co 5 minut system podejmuje te podstawowe decyzje za Ciebie, wie kiedy podnieść bazę, wie także kiedy ją zmniejszyć lub wręcz zatrzymać całkowicie podaż insuliny. Do tego bardzo zaawansowany kalkulator bolusa, podpowiedzi co do ewentualnego niedoboru węglowodanów i insuliny, współpraca z zegarkami i innymi smartfonami – np. dla opiekunów. To daje nam niezwykle rozbudowany i użyteczny zestaw funkcji, który do niedawna pozostawał wyłącznie w sferze marzeń diabetyków. System nigdy nie śpi i nigdy się nie męczy - liczy, porównuje i podejmuje decyzje co 5 minut, 288 razy na dobę, 365 dni w roku… Ale należy pamiętać, że nie wszystkie decyzje!

Jakie korzyści daje korzystanie z pętli?

Wbrew pozorom systemy pętli nie służą do osiągania lepszych wyników – zmniejszenia wartości hemoglobiny glikowanej, lepszego wyrównania, dłuższego utrzymania w zakresie, itp. To są niejako efekty uboczne.

Podstawowym celem uruchomienia pętli zamkniętej jest normalizacja życia diabetyka lub jego opiekuna. Znacznie wyżej stawiamy poprawę jakości życia niż cele tak naprawdę statystyczne. Spotykamy się z opowieściami rodziców doświadczających pierwszej od lat przespanej nocy. Opiekunowie podkreślają zalety monitoringu, ze szczególnym naciskiem na możliwość sprawdzenia aktualnego stanu pacjenta nie tylko przez Internet, ale również poprzez komendy SMS. Taka „druga linia” komunikacyjna jest szczególnie ważna w miejscach o słabym dostępie do usług internetu mobilnego. Już w tej chwili wielu przedszkolaków uczęszcza do nieprzychylnych diabetykom placówek tylko dzięki zdalnemu nadzorowi oraz możliwościom jakie daje nam – rodzicom i opiekunom – zestaw funkcji, które potocznie nazywamy „zdalnym sterowaniem”.

Dla kogo pętla?

Podstawowa odpowiedź brzmi: dla diabetyka typu 1, ale to nie do końca takie proste rozróżnienie. Mamy w Polsce użytkowników pętli z cukrzycą typu LADA, mamy przyszłe mamy z cukrzycą ciążową, mamy wreszcie osoby z cukrzycą wtórną – oni wszyscy jednak zbudowali swoje systemy sztucznej trzustki za zgodą i pod opieką swojego diabetologa.

Każdy system pętli – nie tylko AndroidAPS – wymaga od użytkownika zaangażowania, ciągłego monitoringu i dostrajania oraz, co bardzo ważne, pogłębiania swojej wiedzy. Wymaga także regularnego wprowadzania danych o posiłkach, a to się ściśle wiąże z umiejętnością kalkulacji WW i WBT. To nie jest rozwiązanie typu „ustaw i zapomnij” - konieczna będzie okresowa analiza wyników i wprowadzanie zmian. Bardzo ważnym aspektem jest także przynajmniej półroczne doświadczenie w użytkowaniu pompy insulinowej oraz systemu ciągłego monitorowania glikemii – poznanie zasad pracy CGM, jego kalibracji, okresowych niedomagań i środków zaradczych. Takie obycie z pompą i sensorami bardzo pomoże na początku drogi do pętli i uchroni użytkownika przed znaczną częścią ewentualnych przeszkód i problemów. Naturalnie system hybrydowej sztucznej trzustki nie jest wskazany do wdrażania i użytkowania w fazie remisji, a tam, gdzie nie ma pewności co do zasadności użycia systemu pętli, należy skonsultować się ze swoim lekarzem prowadzącym.

Czy to jest bezpieczne?

AndroidAPS ma wbudowany szereg zabezpieczeń – część z nich ustawiana jest sprzętowo w pompie, część zależy od wieku pacjenta, a część po prostu od ustawień w aplikacji. Wszystkie te ustawienia współpracują ze sobą aby zapewnić maksymalny możliwy poziom bezpieczeństwa. W każdym momencie o podaży insuliny decyduje ten parametr, który aktualnie najbardziej ogranicza system. Taki wielowarstwowy układ zabezpieczeń sprawdza się znakomicie, a jednocześnie nadal jest w pełni konfigurowalny.

Wbudowany mechanizm zmniejszenia lub wręcz odcięcia dawki podstawowej ma olbrzymie znaczenie dla częstotliwości występowania incydentów hipoglikemii. Sam system w przypadku braku odczytów CGM lub ich złej jakości (tzw. szumy) samoczynnie się wyłącza i przechodzi w tryb zwykłej pompy insulinowej.

Co ciekawe, AndroidAPS ma również zabezpieczenie przed… niewiedzą użytkownika! Wbudowany łańcuch zadań do wykonania odblokowuje z czasem i nabieraniem doświadczenia przez operatora bardziej zaawansowane funkcje. Najważniejsze są jednak trzy zadania, obowiązkowe dla każdego nowego użytkownika pętli: początkowy tryb pracy w pętli otwartej wymagającej zatwierdzenia każdej decyzji systemu, co znacznie ułatwia dostrojenie parametrów pracy AndroidAPS już na starcie oraz dwa egzaminy: praktyczny z poruszania się po aplikacji oraz teoretyczny z podstaw pracy systemu, zasad podejmowania decyzji i znajomości cukrzycy typu 1.

Czy dam radę?

To pytanie zadawało sobie wiele osób przed Tobą - nie było łatwo, ale dali radę! Z grupowych materiałów edukacyjnych dowiesz się o wszystkich aspektach budowy i użytkowania pętli – od etapu wyboru konfiguracji i gromadzenia sprzętu, przez proces tworzenia systemu, aż po rozwiązywanie problemów. Jako Grupa AndroidAPS zrzeszamy polskich użytkowników systemu - grupa to jednak nie tylko pacjenci i rodzice małych pacjentów, to również lekarze diabetolodzy.

Regularnie organizujemy prezentacje dla zainteresowanych i warsztaty, na których budujemy system od podstaw pod okiem zaawansowanych użytkowników systemu oraz – coraz częściej – goszcząc diabetologów. Grupa AndroidAPS powstała w grudniu 2019, a pierwszy rok istnienia zamykamy bardzo budującymi statystykami: 5 prezentacji dla użytkowników i lekarzy, 8 całodniowych warsztatów. Rok 2020 zapowiada się równie intensywnie, zapraszamy!

Więcej materiałów i informacji na temat AndroidAPS znajdziesz tutaj:

• film wprowadzający w tematykę pętli AndroidAPS: http://bit.ly/zanimzapytasz
• film o przeciwwskazaniach użytkowania pętli: http://bit.ly/petlastop
• grupa AndroidAPS Polska: http://bit.ly/aapsplgrupa
• dokumentacja AndroidAPS: http://bit.ly/aapspldok

Tomasz Kiljan

tata Olgi (5 l.) - CT1 zdiagnozowana w wieku dwóch lat, pętla AndroidAPS uruchomiona w wieku 3.5 roku

Społeczny Edukator Diabetologiczny w stołecznej Fundacji dla Dzieci z Cukrzycą, administrator Grupy AndroidAPS Polska