Badanie glukozy w ciąży - przygotowanie, wyniki, normy

Częstość występowania cukrzycy ciążowej szacuje się na około 5% wszystkich ciąż i tendencja ta jest stale rosnąca. Cukrzyca ciążowa jest stanem mogącym negatywnie wpływać na rozwijający się w macicy płód, dlatego każda kobieta w czasie ciąży powinna mieć oznaczony poziom cukru we krwi. Jak należy przygotować się do badania glukozy w ciąży oraz jakie są normy cukru we krwi dla kobiet ciężarnych?

Kiedy należy wykonać badanie stężenia glukozy we krwi u kobiety w ciąży?

Wszystkie kobiety ciężarne powinny być diagnozowane w kierunku zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Wstępne oznaczenie stężenia glukozy we krwi na czczo celem diagnostyki w kierunku hiperglikemii ciążowej powinno być zlecone na początku ciąży, podczas pierwszej wizyty u ginekologa (optymalnie przed 10 tygodniem ciąży). 

Ponadto, u pacjentek z wysokim ryzykiem rozwoju cukrzycy ciążowej, należy od razu na pierwszej wizycie u ginekologa wykonać test doustnego obciążenia glukozą (OGTT). Jeżeli w badaniu tym nie stwierdzi się nieprawidłowych (podwyższonych) wartości glikemii, wówczas należy powtórzyć test OGTT między 24 a 26 tygodniem ciąży lub gdy wystąpią pierwsze objawy sugerujące cukrzycę. Do czynników ryzyka rozwoju cukrzycy ciążowej zaliczamy:

• wiek >35 lat;
• otyłość (BMI >35 kg/m2);
• cukrzyca u krewnych I i II stopnia;
• cukrzyca ciążowa w poprzednich ciążach;
• zaburzenia tolerancji węglowodanów zdiagnozowane przed ciążą;
• masa urodzeniowa poprzednich noworodków >4000 g;
   
• obciążony wywiad położniczy (zgony wewnątrzmaciczne, urodzenie noworodka z wadą rozwojową). 

U pozostałych ciężarnych (z niskim ryzykiem rozwoju cukrzycy ciążowej) test OGTT wykonuje się jednorazowo między 24 a 26 tygodniem ciąży. [1]

*OGTT - oral glucose tolerance test

Badanie glukozy w ciąży - normy

Norma glukozy we krwi na czczo dla kobiet w ciąży jest inna niż dla populacji ogólnej i wynosi <92 mg/dl. 

Prawidłowe wartości glikemii w doustnym teście obciążenia glukozą (OGTT) u kobiet w ciąży wynoszą odpowiednio:

• na czczo: <92 mg/dl;
• po 1 godzinie: <180 mg/dl;
• po 2 godzinach: <153 mg/dl.

Cukrzycę rozpoznaje się, gdy przynajmniej jedna wartość glikemii w powyższym teście jest nieprawidłowa. [2]

Jak przygotować się do badania glukozy podczas ciąży?

Badanie glukozy w ciąży należy wykonywać w godzinach porannych, na czczo, po 8-12 godzinach od ostatniego posiłku. Przez 3 dni poprzedzające badanie pacjentka powinna stosować standardową dla niej dietę, bez ograniczania ilości przyjmowanych węglowodanów. Stężenie glukozy oznaczane jest we krwi żylnej, pobranej z żyły łokciowej. 

W teście doustnego obciążenia glukozą, poziom cukru we krwi oznaczany jest trzykrotnie - na czczo, a następnie po 1 h i po 2 h od wypicia roztworu zawierającego 75 g glukozy rozpuszczonej w 250-300ml wody. Pacjentka przed badaniem powinna zakupić w aptece 75 g glukozy. Roztwór powinien zostać wypity w ciągu 5 minut, a podczas całego badania należy pozostać w spoczynku (aktywność fizyczna mogłaby zaburzyć pomiar). [1] [2]

Podwyższone stężenie glukozy we krwi podczas ciąży

Trwale podwyższone stężenie glukozy we krwi u kobiety ciężarnej jest związane z ryzykiem wystąpienia powikłań u płodu, dlatego niezbędne jest odpowiednio wczesne wykrywanie oraz leczenie cukrzycy ciążowej. Postępowaniem z wyboru jest leczenie niefarmakologiczne - żywieniowe. Terapię cukrzycy ciążowej rozpoczyna się od diety cukrzycowej, która powinna być odpowiednio zbilansowana:

• 40-50% energii powinno być dostarczane z węglowodanów (z przewagą węglowodanów złożonych);
• 20-30% tłuszcze (z przewagą nienasyconych);
• 30% białka (1,3 g białka/ kg mc./d).

Jeżeli sumienne stosowanie przez pacjentkę diety cukrzycowej przez 5-7 dni nie doprowadziło do normalizacji poziomu cukru we krwi, wówczas leczeniem z wyboru jest intensywna insulinoterapia z użyciem krótko działającej insuliny ludzkiej lub analogu szybko działającego. Insulinoterapię kończy się zaraz po porodzie lub najpóźniej w 4-6 tygodniu połogu. Szacuje się, że insulinoterapii wymaga około 10% pacjentek z cukrzycą ciążową. [3]

Zakończenie

Przebycie cukrzycy ciążowej jest silnym czynnikiem ryzyka wystąpienia jawnej klinicznie cukrzycy w przyszłości. Szacuje się, że w ciągu 10 lat po przebyciu cukrzycy ciążowej aż u 20-30% kobiet rozwija się cukrzyca typu 2. Pacjentki, które w czasie ciąży chorowały na cukrzycę, powinny regularnie kontrolować poziom glikemii po zakończeniu ciąży. 

Bibliografia:

[1] “Położnictwo i ginekologia tom 1-2” G. Bręborowicz, wydawnictwo PZWL, Warszawa 2020, wydanie 3

[2] Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2021, Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego

[3] https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.13.2.2.