Badanie cukru (glukozy) we krwi. Normy, interpretacja wyników badań

Badanie cukru (glukozy) we krwi - czym jest?

Badanie poziomu cukru (glukozy) we krwi to proste, często wykonywane badanie laboratoryjne. Zleca się je w celu wykrycia (badanie przesiewowe) lub wykluczenia (jeśli pacjent zgłasza objawy hiperglikemii) cukrzycy typu 1 lub cukrzycy typu 2. Jak przygotować się do tego badania oraz jak zinterpretować jego wynik? Czy za wysoki poziom cukru we krwi zawsze oznacza cukrzycę?

Badanie cukru (glukozy) we krwi - Wyniki

Wynik badania glukozy we krwi, przynajmniej w teorii, jest łatwy do interpretacji. Jeśli cukier mieści się w granicach normy oznacza to, że problem cukrzycy nas nie dotyczy. Nieznacznie podwyższony wskazuje na stan przedcukrzycowy, znacznie przekraczający normy glukozy – na cukrzycę. W praktyce interpretacja badania glukozy we krwi często budzi sporo wątpliwości, głównie dlatego, że normy do jakich musimy odnieść swój wynik są różne. Inne jeśli badamy cukier we krwi tzw. przygodny, czyli o dowolnej porze dnia, niekoniecznie na czczo, inne jeśli badanie cukru we krwi wykonujemy po przepisowych 8-14 godzinach postu. Ponadto, zgodnie z zaleceniami, nietolerancję glukozy lub cukrzycę typu 2 można wykryć zarówno na podstawie badania glukozy na czczo, jak i doustnego testu obciążenia glukozą, a badania te wymagają odrębnej interpretacji.

Aktualne normy dla poziomu cukru we krwi oraz interpretację wyników badania rekomendowane przez Polskie Towarzystwo Diabetologiczne przedstawia poniża tabela. (Uwaga – wytyczne te odnoszą się do wszystkich pacjentów poza kobietami w ciąży)

Przeczytaj artykuł: Normy cukru we krwi

Na czym polega test tolerancji glukozy? - Badanie cukru (glukozy) we krwi

Przy doustnym teście obciążenia glukozą badanie poziomu cukru wykonuje się dwukrotnie. Najpierw na czczo (wynik interpretuje się jak dla standardowego badania glukozy na czczo), a następnie po 120 minutach od wypicia roztworu 75 g glukozy rozpuszczonej w 300 ml wody. Dwie godziny po wypiciu glikozy należy spędzić w spoczynku, w miejscu wykonywania testu. OGTT pokazuje nieco więcej, niż „zwykłe” badanie glukozy. Cukier na czczo może być prawidłowy, a po 120 minutach nieprawidłowy – zarówno za wysoki, jak i za niski. Pierwszy przypadek sugeruje zaburzenia tolerancji glukozy (stan przedcukrzycowy lub cukrzyca), drugi – wskazuje na hipoglikemię reaktywną, która może być powodowana insulinoopornością.

OGTT nie przy cukrzycy typu 1 - Badanie cukru (glukozy) we krwi

Cukrzyca typu 1 to choroba, która daje bardzo nasilone i charakterystyczne objawy (wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu, chudnięcie). To one zwykle są powodem zgłoszenia się pacjenta do lekarza. W przypadku podejrzenia cukrzycy typu 1. wykonuje się jedynie badanie poziomu cukru na czczo, ewentualnie szybkie badanie przygodnej glikemii glukometrem w gabinecie lekarza; nie wykonuje się natomiast testu OGTT.

Kiedy lekarz zleca diagnostykę w kierunku cukrzycy typu 1 to podejrzewa, że pacjent ma znaczne niedobory własnej insuliny, więc obciążenie go dużą dawką glukozy byłoby po prostu niebezpieczne (skutkiem była by bardzo wysoka hiperglikemia).

U osób z jeszcze niezdiagnozowaną cukrzycą typu 1 wynik badania cukru na czczo albo glikemii przygodnej będzie znacznie przekraczał normy – najczęściej jest to 300 mg/dl i więcej.

Wykrycie cukrzycy typu 2 jest o tyle trudniejsze, że choroba ta nie daje nasilonych objawów, a wyniki badań mogą być na granicy normy. W celu zdiagnozowania cukrzycy typu 2. można wykonać zarówno badanie glukozy na czczo, jak i doustny test obciążenia glukozą. Jednak ponieważ to pierwsze badanie jest prostsze, tańsze i mniej czasochłonne, zwykle od niego zaczyna się diagnostykę. Dopiero kiedy cukier na czczo jest nieprawidłowy, weryfikuje się go badaniem OGTT. Przy cukrzycy typu 2 wyniki badania glukozy przekraczają normę, ale najczęściej nie tak „spektakularnie”, jak w przypadku cukrzycy typu 1. (glikemie zwykle nie przekraczają 200-250 mg/dl).

Glikemia powyżej przyjętej normy, powtarzająca się w dwóch kolejnych badaniach, zawsze wskazuje na cukrzycę.

Nieprawidłowa tolerancja glukozy - Badanie cukru (glukozy) we krwi

Terminem „nieprawidłowa tolerancja glukozy” stosowany jest zamiennie z określeniem „stan przedcukrzycowy”. Jest to stan, w którym organizm już nie radzi sobie w 100 proc. z gospodarką węglowodanową, ale zaburzenia te nie są jeszcze na tyle nasilone, by mówić o cukrzycy typu 2. Niemniej nieprawidłowa tolerancja glukozy to najczęściej preludiom do tej choroby. Co ważne, mając stwierdzoną nieprawidłową tolerancję glukozy można poprzez zmianę diety oraz zwiększenie aktywności fizycznej poprawić swoje parametry, czyli wrócić do prawidłowych glikemii. Jeśli pacjent nie podejmie tego wysiłku, to rozwinie się u niego pełnoobjawowa cukrzyca typu 2.

Jak przygotować się do badania? - Badanie cukru (glukozy) we krwi

Badanie poziomu glukozy (cukru) we krwi oraz OGTT wykonuje się z krwi żylnej, pobranej glukozy na czczo, czyli po minimum 8 godzinach postu. Jednocześnie okres wstrzymywania się od posiłków nie powinien też być dłuższy niż 14 godzin, a dieta w dniu poprzedzającym badanie powinna nie powinna być jakoś celowo modyfikowana (mniejsze ilości jedzenia, unikanie węglowodanów itp.); bo może to wpłynąć na wiarygodność wyniku.

Przeczytaj również: wysoka insulina na czczo - co oznacza?

Czy cukier może być za niski? - Badanie cukru (glukozy) we krwi

Poziom cukru we krwi przekraczający przyjęte normy oznacza cukrzycę. Wyniki poniżej normy zdarzają się bardzo rzadko (szczególnie przy glikemii na czczo) i zawsze wymagają dalszej, zaawansowanej diagnostyki. Hipoglikemia u osoby bez cukrzycy może świadczyć np. o guzie insulinowym na trzustce (tzw. insulinoma), który wydziela dodatkowe ilości insuliny. Cukier poniżej normy może występować u pacjentów z insulinoopornością pod obfitych posiłkach, w tej samej grupie w wyniku badania OGTT, cukier w 120 minucie od wypicia roztworu może być za niski. Świadczy to najczęściej o dużej insulinooporności.

Glukoza na czczo -Badanie cukru (glukozy) we krwi

Prawidłowy cukier na czczo jest dwucyfrowy – wynosi maksymalnie 99 mg/dl. Każdy wynik powyżej tej wartości (nawet jeśli granica będzie przekroczona minimalnie) jest podstawą do powtórnej diagnostyki.