Suplementy dla diabetyka – konieczne, czy zupełnie zbędne?

Temat suplementów diety jest trudny, tym bardziej jeśli odnosi się do osób chorujących na cukrzycę. Jedni lekarze wypowiadają się o suplementach z lekceważeniem, inni z pełnym przekonaniem rekomendują je swoim pacjentom. Także wśród diabetyków głosy są podzielone. Bo może faktycznie dzięki kilku dodatkowym tabletkom można obniżyć poziom cukru we krwi, zmniejszyć apetyt i ograniczyć ryzyko rozwoju stopy cukrzycowej? 
 

Suplement diety czyli co?

Zgodnie z definicją podaną w ustawie o bezpieczeństwie żywności i żywienia, suplement diety to środek spożywczy który:

• ma na celu uzupełniać ewentualne niedobory (witamin, minerałów) w codziennej diecie,
• jest skoncentrowanym źródłem witamin lub składników mineralnych, lub innych substancji wykazujących efekt odżywczy lub inny fizjologiczny,
• jest w formie umożliwiającej dawkowanie,
• nie jest produktem posiadającym właściwości lecznicze w rozumieniu prawa farmaceutycznego.

Z definicji tej wynika, ze suplement diety to nie lek, zatem nie ma działania leczniczego. Takowe działanie suplement diety może mieć jedynie pośrednio – jeśli faktycznie mamy niedobory jakichś substancji, to ich uzupełnienie może pozytywnie wpłynąć na kondycję całego organizmu. Przykładowo uzupełnianie niedoborów witaminy D może chronić przed rozwojem osteoporozy. 

Niedobory u diabetyków 

Na niedobory witamin i minerałów narażeni są diabetycy, którzy często sięgają po produkty wysokoprzetworzone, ponieważ procesy technologiczne w produkcji żywności skutecznie eliminują z niej cenne składniki. Suplementacji często wymagają osoby w podeszłym wieku  z cukrzycą, u których stosunkowo często występują niedobory witaminy C, kwasu foliowego i witamin z grupy B. Z racji umiarkowanej szerokości geograficznej, w której żyjemy i jedynie okresowej dostępności świeżych owoców i warzyw, suplementacja bywa wskazana  zimą i wczesną wiosną, kiedy podaż witamin i mikroelementów w diecie jest mniejsza. Diabetycy narażeni na ryzyko rozwoju tzw. późnych powikłań cukrzycy, szukają substancji, które mogą pozytywnie wpłynąć na narząd wzroku (ochrona przed retinopatią cukrzycową), układ nerwowy (profilaktyka neuropatii cukrzycowej), czy układ krążenia (zapobieganie chorobom sercowo-naczyniowym). Stąd w preparatach im rekomendowanym często znajdują się takie substancje jak luteina i wyciąg z borówki czarnej, które wykazują pozytywne działanie na siatkówkę oka i plankę żółtą, czy też kwas alfaliponowy, działający ochronnie na układ nerwowy. 

Główne składniki suplementów diety rekomendowane diabetykom

Chrom

Chrom jest niezbędny do prawidłowego działania receptorów insulinowych. Wchodzi w skład tzw. czynnika tolerancji glukozy, substancji wytwarzanej w wątrobie, która trafia do krwi w momencie wzrostu poziomu cukru. Między innymi z tego powodu chrom jest rekomendowany osobom chorującym na cukrzycę. Ma on również zmniejszać apetyt na słodycze, a przez to zarówno sprzyjać normalizacji glikemii, jak i odchudzaniu. Pozytywne działanie chromu na glikemię, redukcję tkanki tłuszczowej oraz układ krążenia zostało potwierdzone w badaniach na myszach. Testy prowadzone na ludziach nie są jednoznacznie. Jednocześnie należy mieć na uwadze, że nadmiar chromu w organizmie jest szkodliwy. Może prowadzić do alergicznych zmian na skórze, niewydolności wątroby i niewydolności nerek. 

Cynk 

Cynk pobudza pracę trzustki i bierze udział w wytwarzaniu insuliny. Uczestniczy w metabolizmie białka, tłuszczu i węglowodanów. Dodatkowo chroni plamkę żółtą przed zwyrodnieniem, co może mieć znaczenie w profilaktyce retinopatii cukrzycowej. 

Witamina B12

Właściwy poziom witaminy B12 we krwi chroni przed chorobami krążenia, na które pacjenci z cukrzycą typu 2 są narażenie bardziej niż osoby zdrowe. Mechanizm ochronny polega na tym, że odpowiednie wysycenie witaminą B12 normalizuje poziom homocysteiny we krwi.  Jej nadmiar, podobnie jak podwyższony poziom cholesterolu, zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Wyniki badań sugerują, że wzrost poziomu homocysteiny o 25 proc. podnosi o 11 proc. ryzyko powstania choroby niedokrwiennej serca i o 19 proc. ryzyko wylewu. Na niedobór witaminy B12 narażone są osoby przyjmujące metforminę, lek powszechnie stosowany w cukrzycy typu 2., ale coraz częściej przepisywany pacjentom z cukrzycą typu 1. w celu zmniejszenia insulinooporności. Witamina B12 jest też niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania systemu nerwowego. Obligatoryjnie powinni ją suplementować wegetarianie. 

Kwas foliowy

Odpowiednie nasycenie kwasem foliowym chroni przed miażdżycą naczyń krwionośnych. Związek ten jest konieczny do produkcji serotoniny – hormonu szczęścia. Niedobór kwasu foliowego prowadzi do niedokrwistości, rozwoju miażdżycy oraz chorób układu krążenia, powoduje zmęczenie, rozdrażnienie i kłopoty z zapamiętywaniem. 

Antyoksydanty

Działanie antyoksydacyjne wykazują witaminy C, E i β-karoten. Ich zadanie polega na neutralizowaniu tzw. wolnych rodników oraz hamowaniu procesu starzenia się komórek. Wolne rodniki to aktywne formy tlenu, które sprzyjają rozwojowi m.in. nowotworów i procesów zapalnych. Aktywne formy tlenu powstają w organizmie pod wpływem stresu, palenia papierosów, a u diabetyków także w wyniku hiperglikemii. Witaminy C, E i β‑karoten, dzięki swojemu działaniu antyoksydacyjnemu, zmniejszają ryzyko miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca i zawału serca. Witamina E ogranicza  ponadto rozwój zaćmy oraz proces starzenia się plamki żółtej. 

NNKT

Zaliczane do niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, kwasy z grupy omega-3 (np. kwas alfa-linolenowy) mają korzystny wpływ na układ  sercowo-naczyniowy. Regulują procesy krzepnięcia krwi, normalizują poziom ciśnienia tętniczego, trójglicerydów i cholesterolu. Są rekomendowane pacjentom z cukrzycą typu 2 z dużym ryzykiem chorób układu krążenia. 

Kwas alfaliponowy

Kwas alfaliponowy stosowany jest u diabetyków głównie w celu łagodzenia objawów neuropatii cukrzycowej, takich jej objawów jak pieczenie, drętwienie i ból kończyn. Potwierdzone badaniami efekty daje dożylne podawanie kwasu alfaliponowego, jednak uważa się, że jego suplementacja doustna także pozytywnie wpływa na układ nerwowy. Kwas podawany dożylnie wpływa także na normalizację poziomu cukru we krwi, obniżenie poziomu cholesterolu i kwasów tłuszczowych, dlatego substancja ta rekomendowana jest także w stanie przedcukrzycowym. 

Wyciąg z borówki czarnej

Borówka czarna jest bogata w antyoksydanty (antocyjany) mające dobroczynny wpływ na wzrok. Antocyjany zapobiegają zwyrodnieniu siatkówki oraz plamki żółtej, zabezpieczają przed zaćmą, mają działanie ochronne na stan rogówki i ułatwiają jej regenerację.