Higiena jamy ustnej u cukrzyków

pielęgnacja

z cukrzycą na co dzień

Lek. Magdalena Mroczek

11 października 2021

Cukrzyca to choroba metaboliczna, która negatywnie wpływa na zdrowie jamy ustnej. Diabetycy mają znacznie większe ryzyko rozwoju próchnicy zębów i chorób przyzębia. Jak zadbać o zdrowie zębów i jamy ustnej w cukrzycy?

Cukrzyca i zdrowie jamy ustnej są ze sobą wzajemnie powiązane. Nieleczone choroby przyzębia mogą przyczynić się do pogorszenia kontroli poziomu cukru we krwi. Z kolei przewlekłe stany zapalne w jamie ustnej mają niekorzystny wpływ na glikemię.

Błędne koło: cukrzyca i zdrowe zęby

Wysoki poziom cukru we krwi u diabetyków jest zarówno przyczyną, jak i konsekwencją chorób jamy ustnej. Niewystarczająca kontrola poziomu cukru osłabia układ odpornościowy. Z tego powodu bakterie w jamie ustnej mogą się bez przeszkód rozmnażać, co sprzyja rozwojowi chorób zębów. Dodatkowo hiperglikemia niekorzystnie wpływa na naczynia krwionośne i może prowadzić do pogorszenia ukrwienia dziąseł. To z kolei osłabia układ podporowy zęba i ogranicza jego regenerację. Konsekwencją wysokiego poziomu cukru we krwi jest też suchość w ustach, podatne na zapalenia i popękane kąciki ust oraz przewlekły stan zapalny dziąseł. Choroby jamy ustnej pogarszają kontrolę poziomu cukru we krwi, a przewlekły stan zapalny prowadzi do wzrostu insulinooporności. Błędne koło można przerwać poprzez zadbanie o odpowiednią higienę jamy ustnej.

Problemy ze zdrowiem jamy ustnej u cukrzyków

Osoby z cukrzycą są bardziej narażone na występowanie następujących dolegliwości w obrębie jamy ustnej:

Suchość w ustach: źle kontrolowany poziom cukru we krwi może zmniejszyć wytwarzanie śliny, powodując suchość w ustach. To z kolei zwiększa skłonności do powstawania bolesnych owrzodzeń, infekcji i próchnicy zębów;
Zapalenie dziąseł i zapalenie przyzębia: oprócz osłabienia systemu odpornościowego, do powikłań cukrzycy należy pogrubienie ściany naczyń krwionośnych. Spowalnia to przepływ składników odżywczych i produktów przemiany materii do i z tkanek, w tym jamy ustnej. W związku z powyższym zdolność organizmu cukrzyków do zwalczania infekcji, w tym infekcji bakteryjnych dziąseł, jest ograniczona;
Słabe gojenie tkanek jamy ustnej: z pogorszeniem ukrwienia wiąże się spowolnione gojenie się ran;
Kandydoza jamy ustnej: rozwojowi grzyba Candida sprzyja wysoki poziom glukozy w ślinie u osób ze źle kontrolowaną cukrzycą. Dodatkowe czynniki ryzyka to noszenie protez (zwłaszcza na stałe) i częste przyjmowanie antybiotyków;
Pieczenie ust i / lub języka często spowodowane obecnością grzybów;
Pękające kąciki ust: charakterystyczna dolegliwość u osób z cukrzycą, ale może też mieć związek np. anemią.

Choroby przyzębia a cukrzyca

Cukrzyca zwiększa aż trzykrotnie ryzyko poważnego zapalenia przyzębia. Zapalenie przyzębia, czyli paradontoza, wywoływane jest przez bakterie zasiedlające płytkę nazębną (biofilm). Przy paradontozie dziąsła i kość szczęki oraz żuchwy znajdują się w przewlekłym stanie zapalnym. To stopniowo niszczy tkankę, która "zakotwicza” zęby w szczęce. Zapalenie przyzębia ma też negatywny wpływ na zdrowie i kontrolę poziomu cukru we krwi. Zwiększa insulinooporność tkanek, a tym samym utrudnia kontrolę poziomu cukru we krwi. Sprzyja to wystąpieniu powikłań cukrzycy i powoduje wzrost śmiertelności. Diabetycy, którzy chorują na paradontozę, mają 2-3 razy większe ryzyko zgonu z powodu zawału serca niż diabetycy bez paradontozy. Ryzyko zgonu z powodu niewydolności nerek jest nawet 8,5 x wyższe u pacjentów z cukrzycą i ciężkim zapaleniem przyzębia niż u cukrzyków bez chorób dziąseł. Wielu cukrzyków nie zdaje sobie sprawy z tego, że znajdują się w grupie wysokiego ryzyka dla chorób przyzębia.

Jak zadbać o zęby przy cukrzycy?

Oto kilka wskazówek, jak możesz zadbać o zdrowe zęby i dziąsła:

Regularne wizyty kontrolne u dentysty – w przypadku diabetyków zalecane są co najmniej dwie wizyty u stomatologa rocznie.
Myj zęby dwa razy dziennie – przestrzenie międzyzębowe należy dokładnie czyścić nicią dentystyczną lub szczoteczką. Dla diabetyków optymalna jest miękka lub średnia szczoteczka do zębów, która nie rani delikatnych dziąseł. Czasami zaleca się dodatkowe urządzenia np. irygator, który pozwala zadbać o zdrowie przestrzeni międzyzębowych i kieszonek zębowych.
Pasta do zębów – optymalny wybór dla diabetyków to pasta z fluorem, która dodatkowo wzmacnia zęby i zapobiega próchnicy. Inne substancje często zawarte w pastach do zębów dla cukrzyków to: kompleks CPP-ACP, który regeneruje początkowe zmian próchnicowe, fosfokrzemian wapniowo-sodowy dla wrażliwych dziąseł, ksylitol oraz chlorheksydyna, która działa bakteriobójczo.
Profesjonalne czyszczenie zębów – czyszczenie zębów w gabinecie stomatologicznym raz do roku zapobiega próchnicy i paradontozie. Dodatkowo wykonana fluoryzacja chroni i wzmacnia szkliwo zębów.
Prawidłowe odżywianie – diabetycy powinni zwracać szczególną uwagę na dietę bogatą w błonnik i niskocukrową. Ma to nie tylko korzystny wpływ na glikemię, ale również stymuluje gruczoły ślinowe i wspomaga przepływ krwi do dziąseł.
Pij dużo wody – suchość w ustach to częsty problem diabetyków. Odpowiednia ilość płynów nawilża błonę śluzową jamy ustnej oraz zapobiega próchnicy i zapaleniu przyzębia. Zaleca się picie co najmniej dwóch litrów wody lub napojów bez cukru dziennie.
Rzuć palenie. Palenie zwiększa ryzyko rozwoju grzybicy jamy ustnej i chorób przyzębia nawet 20-krotnie. Dodatkowo zaburza przepływ krwi do dziąseł, co może niekorzystnie wpływać na gojenie się ran w obrębie jamy ustnej.

Leczenie chorób przyzębia może nie tylko złagodzić miejscowe objawy zapalenia w jamie ustnej, ale także poprawić kontrolę glikemii. Zmniejsza to prawdopodobieństwo ogólnoustrojowych powikłań cukrzycy. Zapaleniu dziąseł, próchnicy i innym schorzeniom jamy ustnej związanym z cukrzycą można zapobiegać poprzez regularne mycie zębów i czyszczenie kieszonek zębowych oraz poprzez kontrolę glikemii.

Bibliografia:

Ahmad R, Haque M. Oral Health Messiers: Diabetes Mellitus Relevance. Diabetes Metab Syndr Obes. 2021 Jul 1;14:3001-3015. doi: 10.2147/DMSO.S318972.
Borgnakke WS i wsp. Diabetes in America. 3rd ed. Bethesda (MD): National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (US); 2018 Aug. CHAPTER 31.
Simpson TC i wsp. Treatment of periodontal disease for glycaemic control in people with diabetes mellitus. Cochrane Database Syst Rev. 2015 Nov 6;2015(11):CD004714. doi: 10.1002/14651858.
Firek A. Zalecenia International Diabetes Federation dotyczące higieny jamy ustnej u chorych na cukrzycę. Zalecenia International Diabetes Federation dotyczące higieny jamy ustnej u chorych na cukrzycę | Cukrzyca - Medycyna Praktyczna dla pacjentów (mp.pl).