Stan skóry a cukrzyca

Dolegliwości dermatologiczne przytrafiają się wszystkim, ale czy w jakiejś mierze są one charakterystyczne dla diabetyków? Czy jesteśmy na nie narażeni bardziej niż osoby bez cukrzycy? Czy obserwując symptomy określonych schorzeń skórnych można zdiagnozować cukrzycę? Jak radzić sobie na co dzień z problemami skórnymi, które choć z pozoru wydają się błahe, to jednak mogą stanowić duże wyzwanie terapeutyczne i prowadzić do poważniejszych zmian chorobowych? Na niektóre z pytań dotyczących schorzeń skórnych u diabetyków odpowie nam pani doktor Justyna Sicińska z Kliniki Dermatologii Szpitala MSWiA w Warszawie.

Czy lekarz może zdiagnozować cukrzycę podczas badania skóry pacjenta?

– Istnieją choroby, które stanowią wskazówkę dla dermatologa, że dana osoba może mieć problem z cukrem. Z jednej strony to schorzenia, które trudno poddają się leczeniu bądź często nawracają, jak na przykład infekcje grzybicze albo inne rzadkie choroby, które występują dużo częściej u osób z cukrzycą niż u osób zdrowych.

Czyli po stanie naskórka można stwierdzić, że pacjent ma problemy diabetologiczne?

– Stan skóry bywa pewną wskazówką, ale dopiero zmiany chorobowe mogą sugerować, że warto zbadać cukier. U diabetyków skóra może łatwiej ulegać uszkodzeniu. Bywa, że u osób z cukrzycą o wieloletnim przebiegu dochodzi do nieprawidłowej pracy naczyń, czyli do tzw. waskulopatii cukrzycowej, oraz do niewłaściwej pracy nerwów, czyli neuropatii cukrzycowej. Widząc, że u pacjenta występują drobne uszkodzenia skóry na stopach, można domyślać się, że istnieją tam zaburzenia czucia czy ukrwienia. Wtedy należy pomyśleć, czy ich przyczyną może być cukrzyca, która jest chorobą dość rozpowszechnioną.

Interesuje mnie, czy na kongresach dermatologicznych, w których często bierze pani udział, omawiane są tematy związane z cukrzycą?

– Oczywiście. Jest to bardzo rozległy temat. Często poruszany w aspekcie „choroby wewnętrzne a skóra”. Jak wiadomo, jej wygląd jest zewnętrznym wskaźnikiem zdrowia. Jeśli skóra jest zdrowa, często oznacza to, że i pacjent jest zdrowy. Bywa natomiast, że przy chorobach na przykład endokrynologicznych, zaburzeniach hormonalnych, mamy do czynienia z nieprawidłowym funkcjonowaniem i wyglądem skóry, włosów lub paznokci. W przypadku cukrzycy oprócz zmian w obrębie skóry obserwuje się też nieprawidłowości funkcjonowania błon śluzowych pacjenta.

Czy prawdą jest popularne twierdzenie, że diabetycy mają tzw. suchą skórę?

– Rzeczywiście osoby z cukrzycą często mają z tym problem, częściej niż ludzie zdrowi. Jednak suchość skóry nie jest objawem występującym tylko w przypadku cukrzycy, towarzyszy wielu chorobom, dlatego na tej jednej przesłance nie można stawiać diagnozy. Zresztą zimą, przy bardzo niskich temperaturach i mocnym dogrzewaniu pomieszczeń, suchość skóry towarzyszy niemal każdemu. U diabetyków jednak taki stan chorobliwego przesuszenia skóry może się utrzymywać bez względu na temperaturę za oknem, może mu też towarzyszyć uporczywy świąd. Dlatego przy nasilonych, długotrwałych objawach warto skonsultować się z lekarzem, by wiedzieć, jak radzić sobie z problemem suchej skóry i dolegliwościami z nią związanymi.

Jest to objaw samej choroby czy też złego leczenia diabetyka?

– Po części suchość skóry jest związana z mechanizmem tej choroby, ale bywa, że u osób z zaniedbaną cukrzycą, przy nieprawidłowych poziomach cukru, wszystkie dolegliwości skórne nasilają się. Gdy mamy nieprawidłową kontrolę glikemii, drobnoustroje znajdujące się na naszej skórze łatwiej się rozwijają, czego skutkiem jest zwiększona liczba infekcji. Dlatego normą jest, że u osób, które trafiają do szpitala z bardzo rozchwianą cukrzycą, można dostrzec takie czy inne objawy skórne, spośród których sucha skóra jest najmniejszym problemem. Oczywiście niekiedy suchość jest tak duża, że osoba nią dotknięta ma zadrapania spowodowane nasilonym swędzeniem. Można więc uznać suchą skórę za jeden z symptomów cukrzycy, a dolegliwości mogą się nasilić z powodu nieodpowiedniej kontroli.

Czy problem suchej skóry dotyczy jedynie twarzy, czy też całego ciała?

– Dotyczy całego ciała, bardzo często tych części kończyn czy tułowia, które zwykle znajdują się pod ubraniem. Dlatego standardowa pielęgnacja skóry twarzy czy rąk pierwszym z brzegu kremem może nie rozwiązać problemu. Trzeba dobierać odpowiednie kosmetyki zarówno do mycia, jak i do natłuszczania ciała po zabiegach higienicznych.

Czy to znaczy, że suchości skóry się nie leczy, wystarczy codzienna dbałość o odpowiednie nawilżenie?

– Sama suchość skóry nie jest chorobą, lecz objawem. Niektóre osoby, na przykład ze skłonnością do alergii, mogą mieć suchą skórę, gdy używają niewłaściwych kosmetyków bądź piorą odzież w nieodpowiednich proszkach, lub gdy nie natłuszczają skóry. Czasem wystarczy kilkudniowy wyjazd, podczas którego używamy mydła z hotelowej łazienki i nie natłuszczamy się. Natomiast u osób z cukrzycą te wszystkie dolegliwości mogą być nasilone. Radziłabym też zwrócić uwagę na dietę. Stan natłuszczenia skóry wynika z wydzielania łoju przez nasze gruczoły łojowe oraz z funkcjonowania gruczołów potowych. Po części możemy wpływać na to, jak funkcjonuje nasza skóra. Uważa się, że dieta zawierająca spore ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych, znajdujących się w orzechach, olejach czy w rybach, korzystnie wpływa na skład wydzieliny naszych gruczołów łojowych, dzięki czemu zaczyna ona lepiej natłuszczać naszą skórę. Lepiej się trzyma, jest trwalsza i w większym stopniu chroni naskórek. Podsumowując: na stan skóry wpływa wiele czynników, trzeba zwracać uwagę zarówno na higienę i pielęgnację, jak również na dietę, a przede wszystkim na kontrolę cukrzycy.

I kolejne pytanie: czy zaczerwienienie twarzy, któremu towarzyszy czasem delikatna wysypka lub trądzik, jest charakterystyczne dla osób z cukrzycą typu drugiego?

– Nie wiem, o jakim obrazie skóry mówimy, ale bywa, że u osób z cukrzycą ma ona skłonność do zaczerwienień. Każdą wysypkę dermatolog musi ocenić indywidualnie. Jeśli chodzi o trądzik, to diabetycy nie chorują ciężej niż osoby bez cukrzycy. Natomiast jeśli chodzi o skłonność do tak zwanego łojotokowego zapalenia skóry, które często dotyka dorosłych i objawia się zaczerwienieniem i łuszczeniem skóry w okolicy czoła, brwi, podstawy nosa, fałdów nosowo-wargowych, to na pewno jest ono związane z cukrzycą, ponieważ wiąże się z rozwojem pewnych grzybów drożdżopodobnych na powierzchni skóry. Dlatego to schorzenie częściej przydarza się osobom z cukrzycą oraz innymi chorobami internistycznymi.

A co może nam pani powiedzieć na temat łuszczycy u diabetyków? Czy ma ona nasilony przebieg i czy w ogóle ma związek z tą chorobą?

– Nie można tak powiedzieć. Łuszczyca wiąże się z niektórymi schorzeniami, takimi jak choroba niedokrwienna serca, zaburzenia lipidowe czy ogólnie z dolegliwościami sercowo-naczyniowymi. Wiadomo, że łuszczyca jest schorzeniem całego organizmu, mówi się, że jest to choroba zapalna, która objawia się na skórze. Natomiast można powiedzieć, że nie ma prostej korelacji między cukrzycą a łuszczycą.

Porozmawiajmy więc o charakterystycznej chorobie skóry towarzyszącej cukrzycy, czyli o grzybicy stóp.

– Jest to temat rzeka. Wiele czynników związanych z tą chorobą sprzyja grzybicy stóp. Jednym z nich jest m.in. zwiększona zawartość cukru w wydzielinach naszego ciała, a więc i w pocie, niekiedy towarzyszące cukrzycy zaburzenia ukrwienia, potliwość stóp sprzyjają zakażeniom grzybiczym. Na pewno należy zgłosić lekarzowi niepokojące objawy, takie jak zaczerwienienia, pęknięcia skóry między palcami czy macerację (czyli rozmiękczenie skóry) w tej okolicy. Uszkodzenia naskórka u osób z cukrzycą powinny być sprawnie i szybko leczone, gdyż zaniedbane mogą prowadzić do powstawania innych chorób. Pęknięty naskórek może stanowić wrota dla infekcji bakteryjnej. Bywa, że dochodzi do rozwoju róży, czyli ciężkiej choroby bakteryjnej o burzliwym przebiegu. U cukrzyków częściej niż u osób bez obciążeń widzimy bardzo rozległe zmiany skórne o dużym nasileniu.

Czy w prawidłowo prowadzonej cukrzycy zagrożenie grzybicą jest takie samo jak u zdrowego człowieka, czy może występują jednak jakieś czynniki zwiększonego ryzyka?

– Cukrzyca, nawet dobrze kontrolowana, przyczynia się do powstawania drobnych uszkodzeń naczyń i nerwów, a także zmienionego funkcjonowania naskórka jako bariery. W związku z tym ryzyko zachorowania na grzybicę może być większe. Grzybica stóp prowadzi do zainfekowania paznokci. Jeśli duża powierzchnia paznokci stóp jest zmieniona przez infekcję grzybiczą, wymaga to leczenia doustnego. Jest to często terapia wielomiesięczna, która wymaga kontrolowania funkcjonowania wątroby. Tymczasem bywa, że u osób, które borykają się z licznymi towarzyszącymi chorobami internistycznymi, leczenie doustne nie jest wskazane. Dlatego tak istotna jest profilaktyka. W zapobieganiu zakażeniom grzybiczym stóp ważna jest szeroko rozumiana higiena, czyli mycie stóp wodą z mydłem, następnie ich dokładne osuszanie, niepożyczanie obuwia, chodzenie w klapkach podczas wizyt na basenie i w innych obiektach rekreacji sportowej. Latem osoby, które uprawiają intensywnie sport, powinny używać preparatów przeciwgrzybiczych. Warto też sięgnąć po spraye i pudry, które zawierają łagodnie działające substancje przeciwgrzybicze – po to, żeby nie dopuszczać do zbytniego rozwoju grzybów na naszej skórze.

Jakie są pierwsze niepokojące symptomy, z którymi pacjent powinien zwrócić się do lekarza?

– Zaczerwienienie, świąd, łuszczenie, pęknięcia między palcami stóp albo w innym miejscu. Niekiedy mamy do czynienia z tak zwaną grzybicą mokasynową, która objawia się zaczerwienieniem na bocznych powierzchniach stóp i na ich grzbiecie, tak że zmieniona z powodu choroby skóry stopa wygląda tak, jakby była „obuta”.

Wydaje się, że cukrzyca wpływa na naszą kondycję od stóp do głów. A właśnie, czy może mieć jakiekolwiek znaczenie dla stanu naszych włosów?

– Owszem, do pewnego stopnia. Może powodować, że będą bardziej kruche i matowe. Niekiedy nieuregulowana cukrzyca może przyczynić się do wypadania włosów. Te problemy nie powinny się pojawiać, jeśli jest ona dobrze regulowana. Należy pamiętać, że u osób z tą chorobą częściej pojawia się łupież, warto więc czasami zastosować profilaktycznie szampon przeciwłupieżowy.

Na koniec pytanie w kierunku lata: czy doustne leki cukrzycowe mają wpływ na skórę podczas opalania?

– Nie spotkałam się dotychczas z doniesieniami dotyczącymi niekorzystnych skutków związanych z przyjmowaniem leków przeciwcukrzycowych w trakcie opalania. Jednak diabetykom nie polecam intensywnych kąpieli słonecznych. Wystarczająca będzie taka dawka promieniowania słonecznego, na jaką narażona jest skóra podczas spaceru, uprawiania sportu lub w trakcie przebywania na plaży, ale pod parasolem. Warto pamiętać, że skóra powinna być chroniona przed słońcem szczególnie w godzinach okołopołudniowych, kiedy latem jesteśmy na dworze. Skórę powinno się chronić odpowiednim ubraniem, warto stosować kremy przeciwsłoneczne, nosić czapkę i okulary. Z badań wynika, że używamy za mało kremów przeciwsłonecznych. Wykonane kiedyś obliczenie wykazało, że czteroosobowa rodzina składająca się z dwójki rodziców i dwojga nastoletnich dzieci przez dwa tygodnie letniego wyjazdu powinna zużyć ponad sześć kilogramów kremów przeciwsłonecznych. Wniosek nasuwa się sam. Choć skóra diabetyków wymaga większej uwagi, ostrożności i dbałości w codziennym traktowaniu, to z prawidłowo prowadzoną cukrzycą komfort życia może być taki sam jak u zdrowych ludzi. Przede wszystkim należy zadbać o właściwy stan naszej choroby i kontrolować jej przebieg; obserwować swoje ciało i z pierwszymi niepokojącymi oznakami zgłosić się do specjalisty. I oczywiście pamiętać o profilaktyce, czyli codziennej higienie.

Dziękujemy za rozmowę.