Pompa insulinowa - czym jest? Kto ją używa?

Pompa insulinowa to niewielkie urządzenie służące do ciągłego podawania insuliny, które może znacznie usprawnić i podnieść skuteczność insulinoterapii. Daje ono również możliwość jak najlepszego dopasowania leczenia do indywidualnych potrzeb osoby chorującej na cukrzycę typu 1. Przeczytaj u kogo leczenie za pomocą pompy insulinowej przyniesie korzyści, jakie są rodzaje pomp insulinowych, jak działają i kto może uzyskać na nie refundację. 

Pompy insulinowe - jakie są rodzaje?

Wśród dostępnych na rynku pomp insulinowych wyróżniamy 2 rodzaje pomp:

• Pompa insulinowa osobista standardowa - jest urządzeniem elektronicznym o wielkości małego telefonu komórkowego, które diabetyk nosi przy sobie i może je przymocować w dowolnym miejscu garderoby. Taka pompa insulinowa jest wyposażona w malutki zbiornik na insulinę (najczęściej 1,8-3ml). Osobiste pompy insulinowe dodatkowo wyposażone są w zestaw infuzyjny składający się z drenu i kaniuli (tępo zakończonej igły, którą wkłuwa się pod skórę). Insulina jest podawana do tkanki podskórnej, skąd wchłania się do krwiobiegu.
• Pompa insulinowa osobista bezdrenowa (pompa typu patch) - ten rodzaj pompy insulinowej jest dostępny w Polsce od 2020 roku, a jego przedstawicielem jest Accu-Chek Solo, pompa produkowana przez firmę Roche Diabetes Care. Mikropompa wraz z modułem infuzyjnym jest mocowana bezpośrednio na skórze. Insulina jest dostarczana w sposób ciągły za pomocą kaniuli zintegrowanej z modułem infuzyjnym. Do pompy dołączany jest pilot zdalnego sterowania.

Pompa insulinowa osobista - jak działa?

Pompa insulinowa osobista to urządzenie, które podaje podskórnie insulinę. Pompa, podobnie jak trzustka, automatycznie, w sposób ciągły, w rytmie pulsacyjnym uwalnia niewielkie, bazowe ilości insuliny, które z tkanki podskórnej wchłaniają się do krwiobiegu. Dzięki temu osoba chorująca na cukrzycę typu 1 ma zapewnione podstawowe zapotrzebowanie na ten hormon. Stałe, systematyczne wydzielanie insuliny przez pompę, czyli tzw. przepływ bazowy zapisuje się w pamięci pompy insulinowej jako schemat, który mówi o tym jaka ilość insuliny ma zostać podana w ciągu godziny i z jaką szybkością. Parametry te są codziennie dobierane odpowiednio do różnych pór dnia, posiłków i aktywności diabetyka. Przepływ bazowy insuliny naśladuje naturalny rytm wydzielania tego hormonu przez trzustkę. Na tym jednak podobieństwo pompy insulinowej do trzustki się kończy. Trzustka to narząd, który oprócz insuliny produkuje również inne hormony, w tym glukagon, i somatostatynę, a regulacja metabolizmu węglowodanów jest wypadkową działania tych hormonów. Pompa insulinowa jest narzędziem w rękach człowieka, który samodzielnie dobiera ilość potrzebnej mu insuliny do utrzymania normoglikemii. Co oznacza przede wszystkim planowanie żywienia i ustawianie w pompie insulinowej odpowiednich dawek bolusa uwzgledniającego skład posiłku (ilość węglowodanów, białka i tłuszczy). Może się również zdarzyć, że hiperglikemia pojawi się pomiędzy posiłkami, co również wymaga reakcji użytkownika pompy insulinowej i odpowiedniej korekty dawki insuliny, gdyż pompa nie zrobi tego sama. Nie możemy również zapominać o tym, że bazowe zapotrzebowanie na insulinę również może się zmieniać i wymagać modyfikacji np. w okresach zwiększonej aktywności fizycznej lub podczas choroby.

Z technicznego punktu widzenia podanie insuliny w przypadku osobistej pompy insulinowej najczęściej odbywa się przy pomocy zestawu infuzyjnego składającego się z drenu (cienkiego wężyka) i kaniuli ze stali lub tworzywa sztucznego. Dren łączy zbiornik z insuliną znajdujący się w pompie z cienką kaniulą umieszczoną podskórnie. Kaniulę wkłuwa się w takich miejscach jak brzuch, pośladki lub okolice ud, może to być również ramię i wymienia co kilka dni. Dren można odłączyć od kaniuli np. na czas brania kąpieli. Warto tylko pamiętać o tym, że w tym czasie nasz organizm nie ma podawanej insuliny.

Wskazania do używania osobistej pompy insulinowej 

Leczenie cukrzycy typu 1 za pomocą osobistej pompy insulinowej jest szczególnie wskazane w takich sytuacjach jak:

• konieczność podawania małych dawek insuliny, np. u dzieci
• aktywny tryb życia, uprawianie sportu, również wyczynowe
• praca zmianowa, nieregularne godziny pracy i posiłków
• hiperglikemie poranne (tzw. efekt brzasku, czyli nadmierny wzrost poziomu glukozy we krwi pod wpływem hormonów wydzielanych w nocy)
• hipoglikemie nocne
• chwiejny przebieg choroby, utrzymujące się podwyższone wartości hemoglobiny glikowanej (HbA1c) pomimo wdrożonego leczenia i wysokiej edukacji osoby chorej
• zaburzenia odczuwania typowych objawów hipoglikemii
• planowanie ciąży, ciąża i okres karmienia piersią
• początek choroby, nadwaga lub niedowaga

Refundacja pompy insulinowej - dla kogo?

Refundacja pompy insulinowej w Polsce przysługuje osobom chorującym na cukrzycę typu 1, które nie ukończyły 26 roku życia. Aby otrzymać refundowaną pompę insulinową należy zgłosić się do szpitala bądź ośrodka zdrowia, który ma podpisaną umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia i w ramach kontraktu z NFZ zajmuje się procedurą zakupu pomp insulinowych. Pompa insulinowa dla dzieci i młodzieży oraz osób dorosłych do 26 roku życia jest refundowana w 100%, lecz aby ją otrzymać należy przejść proces kwalifikacji obejmujący wizytę u diabetologa, analizę stanu zdrowia i wyników badań. Cały proces przeprowadza ośrodek mający kontrakt z NFZ w zakresie świadczenia zdrowotnego leczenie cukrzycy z zastosowaniem pompy insulinowej. Po uzyskaniu kwalifikacji i odpowiednich dokumentów pozostaje jeszcze czas oczekiwania aż pompa insulinowa zostanie przekazana do użytku. 

W przypadku osób dorosłych powyżej 26 roku życia sfinansowanie zakupu pompy insulinowej pozostaje po ich stronie. Szczególnym przypadkiem są kobiety w ciąży chorujące na cukrzycę typu 1. Mogą one skorzystać ze specjalnego programu, w ramach którego istnieje możliwość bezpłatnego wypożyczenia pompy insulinowej na czas ciąży. W tym celu powinny one po uzyskaniu skierowania od swojego lekarza diabetologa udać się do specjalistycznego ośrodka, który uczestniczy w takim programie. 

Pompa insulinowa to nie wszystko. Aby z niej korzystać, niezbędny jest osprzęt w postaci wkłuć i drenów (tzw. zestawy infuzyjne) oraz pojemniki na insulinę. Refundacja na dowolne zestawy infuzyjne do pompy insulinowej w ilości 10 sztuk na miesiąc przysługuje osobom chorym na cukrzycę typu 1 korzystającym z terapii osobistą pompą insulinową w następującym zakresie:

• 100% refundacji – diabetycy poniżej 26 roku życia oraz kobiety w ciąży
• 70% refundacji – diabetycy powyżej 26 roku życia

Zbiorniki na insulinę są refundowane dla wszystkich na poziomie 70% w ilości 5 sztuk na miesiąc.

Pompa insulinowa - zalety jej stosowania

Pompa insulinowa, to urządzenie, które może przynieść wiele korzyści w terapii cukrzycy typu 1. Wśród wielu zalet jej stosowania warto wymienić:

• precyzyjne dawkowanie insuliny pozwalające na ustawienie nawet minimalnych przepływów dawki podstawowej), co pomaga skuteczniej kontrolować glikemię, redukuje ryzyko występowania hipoglikemii oraz zapobiega powikłaniom;
• możliwość bardzo indywidualnego dopasowania terapii insulinowej do stylu życia (np. uprawianie sportu, praca zmianowa) i sposobu żywienia (indywidualnie ustawione dawkowanie i przepływ insuliny bazowej w pompie, a dodatkowo podawanie bolusów przedłużonych w przypadku posiłków białkowo-tłuszczowych);
• eliminacja porannych hiperglikemii (efekt brzasku) dzięki dobraniu odpowiedniej dawki insuliny w godzinach nocnych;
• pompa insulinowa pozwala na ciągłe, pulsacyjne podawanie insuliny, co poprawia jej wchłanianie z tkanki podskórnej, a dzięki temu obniża się dobowe zapotrzebowania na ten hormon (ok. 20% w porównaniu do penów);
• zmniejszenie ilości wykonywanych zastrzyków.

Ceny pomp insulinowych w Polsce

Ceny pomp insulinowych są zróżnicowane i zależą od producenta oraz funkcji, jakie dany model pompy insulinowej oferuje. Za podstawowy model pompy insulinowej zapłacimy od ok. 4 000 do 9 000 zł. Z kolei pompa insulinowa z ciągłym monitoringiem glikemii, czy też pompa insulinowa z ciągłym monitoringiem glikemii oraz hypoblokadą, która automatycznie wstrzymuje podaż insuliny w przypadku hipoglikemii to wydatek rzędu kilkunastu tysięcy złotych (12-16 tys.). Do najdroższych modeli pomp należą takie, które mają możliwość „przewidywania” hipoglikemii i zatrzymują podawanie insuliny na ok. 30 minut przed wystąpieniem epizodu hipoglikemii, po czym wznawiają jej podanie gdy poziom glukozy we krwi wróci do normy. Jest to tzw. system SmartGuard, a pompa insulinowa w niego wyposażona to koszt ok. 18 000 tys. złotych.

Bibliografia:

1. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne: Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2021. Diabet. Prakt., 2021, 7 (1): 1-121
2. Association of Diabetes Care & Education Specialists. Continuous Subcutaneous Insulin Infusion (CSII) Without and With Sensor Integration – ADCES Practice Paper March 2021
3. Nimri R, Nir J, Phillip M. Insulin Pump Therapy. Am J Ther. 2020 Jan/Feb;27(1):e30-e41. doi: 10.1097/MJT.0000000000001097. PMID: 31833871.
4. Paldus B, Lee MH, O'Neal DN. Insulin pumps in general practice. Aust Prescr. 2018 Dec;41(6):186-190. doi: 10.18773/austprescr.2018.056. Epub 2018 Dec 3. PMID: 30670886; PMCID: PMC6299172.
5. Szypowska A, Chrobot-Jarosz P, Myśliwiec M. Czynnościowa intensywna insulinoterapia: osobiste pompy insulinowe w Diabetelogia wieku rozwojowego pod red. Myśliwiec M, Chorobo-Jarosz P. PZWL, Warszawa 2018.
6. REPOSE Study Group. Relative effectiveness of insulin pump treatment over multiple daily injections and structured education during flexible intensive insulin treatment for type 1 diabetes: cluster randomised trial (REPOSE). BMJ. 2017 Mar 30;356:j1285. doi: 10.1136/bmj.j1285. PMID: 28360027; PMCID: PMC6276869.
7. Karges B, Schwandt A, Heidtmann B, Kordonouri O, Binder E, Schierloh U, Boettcher C, Kapellen T, Rosenbauer J, Holl RW. Association of Insulin Pump Therapy vs Insulin Injection Therapy With Severe Hypoglycemia, Ketoacidosis, and Glycemic Control Among Children, Adolescents, and Young Adults With Type 1 Diabetes. JAMA. 2017 Oct 10;318(14):1358-1366. doi: 10.1001/jama.2017.13994. PMID: 29049584; PMCID: PMC5818842.
8. McAdams BH, Rizvi AA. An Overview of Insulin Pumps and Glucose Sensors for the Generalist. J Clin Med. 2016 Jan 4;5(1):5. doi: 10.3390/jcm5010005. PMID: 26742082; PMCID: PMC4730130.
9. Hofer S, Meraner D, Koehle J. Insulin pump treatment in children and adolescents with type 1 diabetes. Minerva Pediatr. 2012 Aug;64(4):433-8. PMID: 22728614. 
10. Nicolajsen T, Samuelsson A, Hanas R. Insulin doses before and one year after pump start: children have a reversed dawn phenomenon. J Diabetes Sci Technol. 2012 May 1;6(3):589-94. doi: 10.1177/193229681200600314. PMID: 22768890; PMCID: PMC3440064.
11. Kapellen TM, Heidtmann B, Bachmann J, Ziegler R, Grabert M, Holl RW. Indications for insulin pump therapy in different age groups: an analysis of 1,567 children and adolescents. Diabet Med. 2007 Aug;24(8):836-42. doi: 10.1111/j.1464-5491.2007.02224.x. PMID: 17650157.