Jaką dietę stosować w stanie przedcukrzycowym?

Zdiagnozowanie stanu przedcukrzycowego powinno być sygnałem ostrzegawczym. Jeśli zostanie on zlekceważony, za jakiś czas może rozwinąć się cukrzyca typu 2. Aby do tego nie dopuścić, należy zadbać o odpowiednią dietę. Jakie są jej główne założenia?

Na czym polega dieta w stanie przedcukrzycowym?

Zanim dowiesz się, jaka dieta w stanie przedcukrzycowym jest zalecana, warto wyjaśnić, czym jest sam stan przedcukrzycowy. Mówi się o nim w przypadku nieprawidłowej glikemii na czczo (IGF) i/lub nieprawidłowej tolerancji glukozy (IGT) stwierdzonej na podstawie glikemii w 120. minucie testu obciążenia glukozą (OGTT). Poziom glukozy we krwi przekracza normę, ale nie na tyle, żeby stwierdzić cukrzycę.

Do zdiagnozowania stanu przedcukrzycowego zaleca się test obciążenia glukozą (OGTT). Wykonuje się go w godzinach porannych, na czczo (tj. 8-14 godzin od ostatniego posiłku, który nie powinien zawierać mniej węglowodanów w porównaniu do tego, co jesz zazwyczaj). Krew do badania pobiera się na czczo po wypiciu 250 ml roztworu zawierającego 75 g glukozy. Następnie po upływie 120 minut wykonuje się powtórne badanie krwi.

Po czym możesz poznać, że warto zgłosić się do lekarza i wykonać badania w kierunku stanu przedcukrzycowego? Na tym etapie zazwyczaj nie ma żadnych objawów. Jeśli już się pojawiają, zalicza się do nich nadmierne zmęczenie, częste oddawanie moczu, wzmożone pragnienie, problemy z oczami (m.in. zaćma, zaburzenia powierzchni rogówki, zwężenie tętnic siatkówki), a także zmiany skórne.

Jeśli stan przedcukrzycowy zostanie faktycznie zdiagnozowany, konieczne jest wprowadzenie odpowiednio zbilansowanej diety w stanie przedcukrzycowym. Jej zalecenia nie odbiegają w znacznym stopniu od jadłospisu stosowanego w przypadku cukrzycy typu II. Podstawą jest właściwe dobranie kaloryczności diety (na podstawie wieku, płci, aktywności fizycznej, stanu zdrowia, aktualnej masy ciała), tak aby nie dopuścić do rozwoju nadwagi i otyłości.

Poza tym ważne jest, aby jadłospis ułożony pod dietę w stanie przedcukrzycowym zawierał odpowiednią ilość węglowodanów (które powinny pokrywać 40-50% wartości energetycznej diety). Istotna jest nie tylko ich ilość, ale również to, jakie produkty są ich źródłem. Powinny być to głównie produkty o niskim indeksie glikemicznym (surowe warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe). Ponadto należy zwrócić uwagę na dostarczenie do organizmu odpowiednich ilości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3, składników o właściwościach antyoksydacyjnych (zalicza się do nich m.in. witamina C i E, selen, cynk, polifenole) oraz błonnika pokarmowego.

Co można jeść na diecie przedcukrzycowej?

Jakie produkty powinny być źródłem białka, węglowodanów i tłuszczów w diecie w stanie przedcukrzycowym? Co można jeść?

• Białko – zaleca się, aby pochodziło z produktów takich jak chude mięso, ryby, jajka, fermentowane produkty mleczne. Nie należy się jednak ograniczać do białka pochodzenia zwierzęcego. Zaleca się, aby wprowadzić do diety również produkty roślinne bogate w ten składnik m.in. nasiona roślin strączkowych, kaszę gryczaną niepaloną, komosę ryżową.
• Tłuszcze – ważne, aby w diecie dominowały „dobre tłuszcze” tj. jedno- i wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Ich źródłem są oleje roślinne (np. oliwa z oliwek, olej rzepakowy, olej lniany), orzechy (szczególnie bogate w kwasy omega-3 są orzech włoskie), pestki i nasiona (np. chia, siemię lniane).
• Węglowodany – powinny pochodzić z produktów o niskim indeksie glikemicznym. Czyli takich, których spożycie nie powoduje znacznego wzrostu poziomu glukozy we krwi. Surowe warzywa, kasza gryczana, otręby, pumpernikiel, chleb żytni razowy – to kilka przykładów produktów o niskim indeksie glikemicznym.

Zobacz produkty z niskim IG >

W diecie powinny znaleźć się również produkty obfitujące w witaminę C (m.in. papryka, pietruszka, kalarepa, truskawki, porzeczki, cytrusy), witaminę E (m.in. orzechy laskowe, oliwa z oliwek), selen (m.in. orzechy brazylijskie, ryby) oraz cynk (m.in. nasiona roślin strączkowych, pestki dyni, pełnoziarniste pieczywo).

Czego unikać na diecie przedcukrzycowej?

A czego nie powinna zawierać dieta zalecana w stanie przedcukrzycowym? Niezalecane jest spożywanie produktów o wysokim indeksie glikemicznym. Należą do nich m.in.:

• słodycze;
• słodkie napoje gazowane;
• produkty o wysokim stopniu przetworzenia zawierające cukier, syropy itp. (zawszenależy dokładnie czytać skład kupowanych produktów);
• produkty zbożowe na bazie mąki krupczatki, kukurydzianej, pszennej chlebowej,
• pszennej luksusowej 550, ziemniaczanej;
• ryż dmuchany, biały;
• mleko zagęszczone słodzone;
• płatki owsiane błyskawiczne i kukurydziane;
• owoce w syropie;
• desery mleczne;

W związku z tym, że stan przedcukrzycowy może iść w parze z zaburzeniami gospodarki lipidowej, zaleca się również ograniczenie spożycia produktów bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe i tłuszcze trans. Należą do nich m.in. tłuste gatunki mięs, margaryny w kostce, dania typu fast-food, słodycze i słone przekąski.

Zasady diety przedcukrzycowej

Jak można podsumować zasady diety w stanie przedcukrzycowym? Oto najważniejsze zalecenia:

• w przypadku nadwagi lub otyłości należy zaplanować kaloryczność diety, tak aby tempo chudnięcia utrzymywało się na poziomie 0,5-1 kg tygodniowo (ma to na celu zapobieganie efektowi jo-jo oraz niedoborom żywieniowym);
• podstawowym źródłem węglowodanów w diecie powinny być produkty o niskim indeksie glikemicznym;
• potrawy należy przygotowywać w odpowiedni sposób – tak, aby nie zwiększył się ich indeks glikemiczny (np. w wyniku rozgotowania) oraz zawartość tłuszczu i cukrów prostych (np. na skutek smażenia mięsa lub ryby w panierce, czy dosładzania produktów);
• w diecie powinno pojawić się jak najwięcej surowych warzyw (jeśli podawanie ich w takiej formie jest niemożliwe, zaleca się gotowanie na parze lub krótkie gotowanie w wodzie);
• oprócz surowych warzyw należy włączyć do jadłospisu inne produkty będące źródłem błonnika pokarmowego (który daje uczucie sytości i ma pozytywny wpływ na gospodarkę węglowodanową oraz lipidową) m.in. nasiona roślin strączkowych, pestki dyni, orzechy, pełnoziarniste produkty zbożowe;

Warto pamiętać o tym, że odpowiednio zbilansowana i urozmaicona dieta powinna iść w parze z aktywnością fizyczną. Dzięki takiemu połączeniu łatwiej zapobiec nadwadze i otyłości, a tym samym zadbać o prawidłowe funkcjonowanie gospodarki węglowodanowej oraz lipidowej.

Źródła:

• Grądalski W. Jak leczyć stan przedcukrzycowy? Medycyna po Dyplomie, 2010, 19(5), 88-98.
• https://bonavita.pl/stan-przedcukrzycowy-objawy-dieta-czy-stan-przedcukrzycowy-moze-sie-cofnac
• Otto-Buczkowska E., Chwalba A. Stan przedcukrzycowy — to bardzo ważny i ciągle nierozwiązany problem! Wybrane problemy kliniczne, 2017, 11(4).
• Sokołowska-Oracz A., Piątkiewicz P. Ocena zmian w narządzie wzroku u osób charakteryzujących się obecnością stanu przedcukrzycowego. Diabetologia Praktyczna, 2017, 3(1), 54175.
• https://www.mp.pl/pacjent/dieta/diety/diety_w_chorobach/138412,szczegolowe-zalecenia-dietetyczne-w-stanie-przedcukrzycowym