Zbilansowana dieta w cukrzycy typu 2

Prawidłowe żywienie ma olbrzymie znaczenie w zapobieganiu i leczeniu przewlekłych następstw cukrzycy, jakimi są powikłania. Nieunormowana cukrzyca typu II może z czasem prowadzić do wystąpienia trudnych, bądź też niemożliwych do cofnięcia zmian, między innymi utraty wzroku, problemów kardiologicznych czy chorób nerek.

Pigułka zamiast diety? Nie tędy droga - Dieta w cukrzycy typu 2

Wiele osób chorych na cukrzycę typu II przyjmuje leki hipoglikemizujące (obniżające poziom cukru we krwi) i nie zwraca uwagi na to, co nakłada na talerz. To jest wielki błąd, ponieważ przez odpowiednie komponowanie posiłków, osiągnięcie prawidłowej masy ciała i regularną aktywność fizyczną można radykalnie zmniejszyć ryzyko wystąpienia powikłań cukrzycowych. Wszyscy pacjenci powinni być edukowani w zakresie prawidłowego żywienia, a w szczególności o całkowitej kaloryczności diety, rozdziale kalorii na poszczególne posiłki w ciągu dnia z naciskiem na źródła pokarmów, które zabezpieczają zapotrzebowanie organizmu na niezbędne składniki odżywcze (w tym także witamin, składników mineralnych i fitozwiązków). Głównym celem stosowania odpowiedniej diety w cukrzycy jest utrzymywanie prawidłowego lub bliskiego normy poziomu glikemii u osoby chorej, bez gwałtownych wzrostów poziomu glukozy we krwi, jak i unikanie hipoglikemii (spadków poziomu cukru). Osoby z cukrzycą typu II często borykają się także z nieprawidłową masą ciała (nadwagą lub otyłością), co może z kolei powodować wzrost stężenia cholesterolu we krwi i wzrost ciśnienia tętniczego. Dieta zatem i redukcja masy ciała wydaje się być nieodzownym elementem redukcji ryzyka chorób naczyniowych.

Dieta cukrzycowa to zdrowa dieta -  Dieta w cukrzycy typu 2

Do niedawna funkcjonowała jeszcze nazwa „dieta cukrzycowa”, jednak lekarze i dietetycy zdecydowanie odchodzą od tego terminu, na rzecz „zdrowej diety”. Okazało się bowiem, że zalecenia kierowane do ludzi zdrowych w dużej mierze pokrywają się z zaleceniami dla osób chorych na cukrzycę, a nazywanie diety „cukrzycową” dodatkowo potęguje w pacjentach poczucie bycia chorym i przymus stosowania się do restrykcyjnych zasad. Oprócz przestrzegania zaleceń np. Piramidy Zdrowego Żywienia Instytutu Żywności i Żywienia, osoby z cukrzycą powinny dodatkowo kontrolować ilość spożywanych węglowodanów w ciągu dnia, zarówno całościowo, jak i w poszczególnych posiłkach.

Cukier tkwi w węglowodanach -  Dieta w cukrzycy typu 2

Głównym źródłem energii z pożywienia, jak i winowajcą podniesionego poziomu cukru we krwi są węglowodany. W profilaktyce żywieniowej zaleca się większe spożycie węglowodanów złożonych, z jednoczesnym ograniczeniem spożycia cukrów prostych. Węglowodany złożone to związki zbudowane z trzech lub większych ilości cukrów prostych połączonych ze sobą w łańcuchy, co powoduje, że proces ich trawienia do glukozy jest długi, a glukoza jest stopniowo uwalniana do krwi. Do cukrów złożonych, czyli wielocukrów (polisacharydów) należą: skrobia (występująca w pełnoziarnistych produktach zbożowych czy ziemniakach, w warzywach okopowych oraz w owocach) oraz glikogen (materiał zapasowy w tkankach zwierzęcych). Do cukrów prostych (jednocukrowców, monosacharydów), których diabetycy powinni unikać należą: glukoza (cukier gronowy), fruktoza (cukier owocowy) oraz galaktoza (wchodzi w skład dwucukrów, np. laktozy). W celu ułatwienia diabetykom wyboru odpowiednich źródeł węglowodanów, stworzone zostały tabele określające indeks glikemiczny, czyli listę produktów uszeregowanych ze względu na poziom glukozy we krwi po ich spożyciu. Diabetycy powinni unikać węglowodanów z wysokim indeksem glikemicznym i wybierać te produkty, które mają niski indeks glikemiczny lub średni indeks.

Skład diety cukrzyka -  Dieta w cukrzycy typu 2

Węglowodany, mimo że podnoszą poziom cukru są niezbędne do funkcjonowania organizmu i powinny zapewniać 40–50% wartości energetycznej diety. Do minimum powinny być ograniczone cukry proste, substancje słodzące (w tym również słodziki), nie zaleca się także stosowania fruktozy jako zamiennika cukru. Węglowodany złożone są także źródłem błonnika pokarmowego, którego zawartość w diecie powinna wynosić około 25–40g na dobę. Tłuszcze powinny zapewnić 30–35% wartości energetycznej diety, ale z ograniczeniem tłuszczy nasyconych do 10% wartości energetycznej diety. Udział energii pochodzącej z białek w diecie powinien wynosić 15–20%, przy czym stosunek białka zwierzęcego (chude mięso np. indyk, kurczak, cielęcina, ryba) do białka roślinnego (np. soja, cieciorka, soczewica) powinien wynosić co najmniej 50/50%. Suplementacja witamin i minerałów nie jest konieczna, jeśli nie występują niedobory.

Przy powikłaniach choroby lub podwyższonym ryzyku ich wystąpienia, dieta powinna być indywidualnie dopasowana do potrzeb. W prewencji i leczeniu cukrzycy typu II u pacjentów z podwyższonym ryzykiem sercowo-naczyniowym może być zalecana dieta oparta na założeniach diety śródziemnomorskiej lub diety DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension).

Piśmiennictwo:
Praktyczny Poradnik Dietetyki, red. Prof. Dr Hab. n. med. Mirosław Jarosz, wyd. IŻŻ
Cukrzyca tom 1, red. Prof.dr hab. N. med. Jacek Sieradzki, wyd. 2, Via Medica, Gdańsk 2015
Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2015, Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, 2015, tom 4, Suplement A
Publikacja „Węglowodany”, dr hab. n. med. Lucyna Ostrowska, https://dieta.mp.pl/zasady/68205, węglowodany
Informacje ogólnodostępne Instytutu Żywności i Żywienia www.izz.waw.pl

Angelina Ziembińska, trener zdrowej diety, absolwentka "Dietetyki w chorobach wewnętrznych i metabolicznych" na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Pracuje w Centrum Medycznym Synexus, międzynarodowej sieci przychodni prowadzących badania kliniczne. Sama jest diabetykiem i w wolnej chwili prowadzi bloga www.dietolog.eu oraz profil Facebook Trener Zdrowej Diety.