Regularne wizyty u okulisty to podstawa!

Retinopatia jest o tyle groźną chorobą, że przez długi czas może nie dawać żadnych objawów, pogorszenia widzenia czy bólu. Tylko dokładne badanie okulistyczne jest w stanie wykryć zmiany chorobowe już na wczesnym stadium – mówi Sylwia Kijewska, optometrystka, członkini Polskiego Towarzystwa Optometrii i Optyki.Aleksandra Zalewska – Stankiewicz: Czy potrafi Pani poznać cukrzyka po oczach?

Sylwia Kijewska: Cukrzyca wpływa na cały organizm, w tym na oczy. Niemniej, ta choroba długo może nie dawać objawów w obrębie narządu wzroku. Pierwsze symptomy, które pacjent jest w stanie zauważyć, to pogorszenie ostrości widzenia i niestabilna jakość widzenia, szczególnie przy nieuregulowanym poziomie glukozy we krwi. O cukrzycy mogą również świadczyć nawracające stany zapalne w obrębie powiek i suchość oczu. Nie są to jednak swoiste objawy cukrzycy – mogą mieć też inne przyczyny. Wrócę do Pani pytania. Podczas badania wzroku u optometrysty wykrycie problemów cukrzycowych nie jest proste. Wcześniej może je zauważyć lekarz okulista, sprawdzający kontrolnie dno oka pacjenta, gdzie na siatkówce najwcześniej pojawiają się zmiany związane z cukrzycą, a noszące miano retinopatii cukrzycowej.

Jakie inne zaburzenia wzroku, poza tymi, które Pani wymieniła, mogą świadczyć o cukrzycy?

Jednym z pierwszych objawów są wahania ostrości wzroku, w zależności od poziomu glukozy we krwi. Inne to suchość oczu czy nawracające gradówki. Pojawienie się zmian na siatkówce oka, czyli miejscu, którym odbieramy obrazy i przesyłamy je dalej do mózgu, będzie świadczyć o długotrwałej cukrzycy. Zmiany te mogą nastąpić już trzy lata od zdiagnozowania choroby. Dotyczą one zarówno osób z cukrzycą typu 1 jak i 2.

Jakie choroby oczu może wywołać cukrzyca?

Przede wszystkim pojawia się retinopatia cukrzycowa, w której dochodzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych na siatkówce oka. Niestety, zmiany te są nieodwracalne i mogą grozić utratą wzroku, jeśli retinopatia nie zostanie odpowiednio szybko zdiagnozowana i nie zostanie wprowadzone odpowiednie leczenie. W związku z tym czas odgrywa tutaj bardzo ważną rolę. 

Drugą z chorób, która też często pojawiają się u osób z cukrzycą, to zaćma, czyli zmętnienie soczewki wewnątrzgałkowej. Statystycznie zmiany zaćmowe pojawiają się u diabetyków 10 lat wcześniej niż ma to miejsce w populacji ogólnej. W tym przypadku rokowania są dobre, gdyż zabiegi wymiany soczewki wewnątrzgałkowej są praktyką dość powszechną i bezpieczną.

A inne choroby?

Kolejny problem, z jakim mogą borykać się osoby z cukrzycą, to pojawienie się jaskry w wyniku podwyższonego ciśnienia w gałce ocznej. W tym przypadku, podobnie jak przy retinopatii, kluczowa jest szybka diagnoza i wdrożenie leczenia.

Czy od samej cukrzycy może pogorszyć się wzrok? 

Od cukrzycy, a przede wszystkim od nieuregulowanego poziomu glukozy we krwi, pacjent może doświadczać problemów z widzeniem. Przede wszystkim zmieniać się będzie poziom dostarczania substancji odżywczych i tlenu do różnych elementów oka, a co za tym idzie ich przezierność i możliwość odbierania sygnałów na siatkówce. Poza tym uszkodzenia naczyń krwionośnych pojawiające się w retinopatii cukrzycowej powodują miejscowe niedotlenienia siatkówki, które mogą trwale wyłączać dany obszar z odbierania bodźców, a w konsekwencji ograniczyć pole i jakość widzenia.

Jak często cukrzyk powinien odwiedzać specjalistę od narządu wzroku?

Pacjenci, którzy nie mają jeszcze zdiagnozowanych problemów z narządem wzroku, powinni pojawiać się u okulisty raz na rok. Natomiast osoby z cukrzycą, u których występują już problemy oczne, powinni odbywać taką wizytę raz na pół roku lub częściej. 

Jakie badanie jest kluczowe dla diabetyków?

Diabetycy powinni regularnie odwiedzać lekarza okulistę przede wszystkim w celu wykonania badania dna oka. Na takiej kontroli sprawdzany jest stan zdrowia całego oka, a w szczególności siatkówki i soczewki wewnątrzgałkowej. 

Jednym z powikłań cukrzycy jest retinopatia cukrzycowa. Jak groźna jest to choroba?

Retinopatia cukrzycowa jest chorobą w obrębie siatkówki oka, polegającą na mikrouszkodzeniach naczyń krwionośnych. W skrajnych przypadkach może doprowadzić do nieodwracalnej utraty wzroku. Retinopatię cukrzycową dzieli się na kilka stadiów: nieproliferacyjną, przedproliferacyjną i proliferacyjną. Każdy etap będzie niósł za sobą inne postępowanie lecznicze. Wymienię choćby laseroterapię, iniekcje doszklistkowe (wstrzyknięcie do wnętrza gałki ocznej specjalnego preparatu – przyp. red.) czy witrektomię (zabieg mikrochirurgiczny polegający na wycięciu ciała szklistego z wnętrza gałki ocznej – przyp. red.). Decyzja, która metoda w danym przypadku będzie najbardziej optymalnym rozwiązaniem, należy oczywiście do lekarza prowadzącego danego pacjenta. Retinopatia jest o tyle groźną chorobą, że przez długi czas może nie dawać żadnych objawów, pogorszenia widzenia czy bólu. Dopiero dokładne badanie okulistyczne jest w stanie wykryć zmiany chorobowe już na wczesnym stadium. Stąd tak istotne są regularne kontrole okulistyczne. Pacjent z retinopatią cukrzycową - poza kontrolami u specjalisty chorób oczu - powinien zadbać o unormowany poziom glukozy we krwi i odpowiedni, higieniczny styl życia.

Ogólne rady dla cukrzyków - jak dbać o oczy?

Przede wszystkim należy dbać o uregulowany poziom glukozy we krwi, przychodzić na wizyty kontrolne i stosować się do zaleceń specjalisty. Pozostałe zalecenia nie będą się różnić od rekomendacji dla całej populacji. Aby właściwie dbać o narząd wzroku, trzeba nawadniać organizm, w czasie pracy w tzw. bliży robić przerwy, często patrzeć w dal. Pozwoli to zminimalizować skutki wysiłku wzrokowego jakiego doświadczamy przy pracy, zwłaszcza przy komputerach czy telefonach.

Sylwia Kijewska – absolwentka optometrii i optyki okularowej Uniwersytetu Warszawskiego oraz Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Specjalizuje się w badaniu wzroku oraz doborze korekcji dorosłym i dzieciom. Rozwija swoją wiedzę i umiejętności, uczestnicząc w szkoleniach oraz konferencjach krajowych i zagranicznych. Członkini zarządu Polskiego Towarzystwa Optometrii i Optyki. Przez ostatnie dwa lata zaangażowana w podnoszenie świadomości społeczeństwa w zakresie dbania o wzrok oraz popularyzację istotności kontrolnych badań wzroku od najmłodszych lat.