Jaki jest prawidłowy poziom cukru we krwi z palca?

Badanie poziomu glukozy we krwi jest testem diagnostycznym pozwalającym na rozpoznanie cukrzycy oraz monitorowanie jej leczenia. Kiedy należy wykonać badanie poziomu cukru we krwi i jakie wyniki świadczą o tym, że mamy zaburzenia gospodarki węglowodanowej? Jaki jest prawidłowy poziom cukru we krwi z palca na czczo oraz po posiłkach?

Poziom cukru we krwi - kiedy wykonujemy badanie

Prawidłowy poziom cukru (glukozy) we krwi, czyli normoglikemia jest jednym z parametrów, które świadczą o naszym zdrowiu. Utrzymywanie glukozy na odpowiednim poziomie jest bardzo ważne dla każdego człowieka. Zarówno hipoglikemia (zbyt niski poziom glukozy we krwi), jak i hiperglikemia (zbyt wysoki poziom glukozy we krwi) mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Kiedy powinniśmy wykonać badania poziomu cukru we krwi? Takie badanie wykonujemy u każdej osoby z podejrzeniem cukrzycy. Jakie występują objawy wskazujące na taką możliwość? Są to m.in.:

• odczuwanie silnego pragnienia
• częste oddawanie zwiększonej ilości moczu
• odwodnienie, zazwyczaj umiarkowanie nasilone (zmniejszenie elastyczności skóry, suchość skóry i błon śluzowych)
• nadmierne zmęczenie, osłabienie i senność
• napady głodu
• skłonność do ropnych zakażeń skóry lub zakażeń układu moczowo-płciowego

W przypadku występowania objawów cukrzycy wykonujemy oznaczenie glikemii przygodnej. Jest to oznaczenie poziomu cukru w próbce krwi pobranej o dowolnej porze dnia, niezależnie od pory ostatnio spożytego posiłku. Wynik ≥ 200 mg/dl (≥ 11,1 mmol/l) jest podstawą do rozpoznania cukrzycy. 

Badanie poziomu cukru we krwi przeprowadzamy również jako badanie przesiewowe u osób należącej do grupy ryzyka. Do czynników zwiększonego ryzyka zachorowania na cukrzycę należą m.in.

• nadwaga lub otyłość (BMI ≥ 25 kg/m2 i/lub obwód w talii ≥ 80 cm u kobiet lub ≥ 94 cm u mężczyzn)
• cukrzyca występująca w rodzinie (rodzice bądź rodzeństwo)
• niska aktywność fizyczna 
• osoby, u których w poprzednim badaniu stwierdzono stan przedcukrzycowy
• przebyta cukrzyca ciążowa
• urodzenie dziecka o masie ciała > 4 kg
• nadciśnienie tętnicze (≥ 140/90 mm Hg);
• dyslipidemia (stężenie cholesterolu frakcji HDL < 40 mg/dl (< 1,0 mmol/l) i/lub triglicerydów >150 mg/dl (>1,7 mmol/l))
• zespół policystycznych jajników
• choroba układu sercowo-naczyniowego

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (2022) badanie w kierunku cukrzycy należy przeprowadzać raz na 3 lata u każdej osoby powyżej 45. roku życia. Ponadto, niezależnie od wieku, badanie to należy wykonać co roku u osób z wymienionych powyżej grup ryzyka. 

Szczególną grupą, u której wykonuje się badanie poziomu cukru we krwi, są kobiety w ciąży. Badanie stężenia glukozy we krwi na czczo powinno być wykonane u każdej kobiety na samym początku ciąży, po pierwszej wizycie u ginekologa. Dalsze postępowanie i diagnostyka cukrzycy w okresie ciąży jest uzależniona od tego jaki jest wynik tego pierwszego badania glikemii.

W jaki sposób mierzy się poziom glukozy we krwi?

Poziom cukru we krwi możemy zmierzyć badając stężenie glukozy w próbce krwi, która została pobrana z żyły łokciowej. W ten sposób badamy poziom cukru we krwi w laboratorium analitycznym.

Innym sposobem oznaczania glikemii jest pomiar wykonywany przy pomocy glukometru. Glukometr jest przyrządem służący diabetykom do samokontroli. W tym przypadku, mierzymy stężenie glukozy w kropli krwi, która pobierana jest przez nakłucie opuszki palca końcówką igły lub specjalnie przeznaczonym do tego nakłuwaczem. 

Warto również wiedzieć o tym, że oznaczenia glikemii wykonane w warunkach domowych przy użyciu glukometru to nie są wyniki, które służą do celów diagnostycznych, a właśnie do samokontroli i monitorowania glikemii. Wartość diagnostyczną ma badanie stężenia glukozy we krwi wykonane na próbce krwi obwodowej pobranej z żyły. Tylko na podstawie takiego wyniku można postawić rozpoznanie cukrzycy.

Jaki jest prawidłowy poziom cukru we krwi z palca? Prawidłowy poziom cukru. Normy Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego

Obowiązujące normy prawidłowego poziomu glukozy we krwi możemy sprawdzić w zaleceniach klinicznych Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) dotyczących postępowania u chorych cukrzycę. Stanowisko PTD i jego zalecenia dotyczące rozpoznawania zaburzeń gospodarki węglowodanowej i postępowania w cukrzycy są rok rocznie aktualizowane na podstawie wyników najnowszych badań klinicznych oraz aktualnych zaleceń światowych organizacji zrzeszających ekspertów w dziedzinie diagnostyki i leczenia cukrzycy. 

Najczęściej wykonywanym, podstawowym badaniem diagnostycznym jest badanie poziomu cukru na czczo (glikemia oznaczona w próbce krwi pobranej z żyły łokciowej 8–14 godzin od ostatniego posiłku). Prawidłowy poziom glukozy we krwi na czczo wynosi 70 - 99 mg/dl (3,9 - 5, 5 mmol/l). Wynik na poziomie 100 - 125 mg/dl (5,6 - 6,9 mmol/l) oznacza nieprawidłową tolerancję glukozy i stan przedcukrzycowy. Natomiast jeżeli dwukrotnie (każde oznaczenie wykonane innego dnia) wynik poziomu glukozy we krwi na czczo wynosi powyżej 125 mg/dl (7,0 mmol/l), to oznacza to cukrzycę.

Innym badaniem, na którego podstawie można również wykryć cukrzycę jest doustny test obciążenia glukozą (tzw. OGTT - Oral Glucose Tolerance Test). W tym teście poziom cukru we krwi badamy dwukrotnie - na czczo oraz po upływie 2 godzin od wypicia roztworu 75 g glukozy rozpuszczonej w 300 ml wody. Test ten daje nam możliwość wykrycia zaburzeń gospodarki węglowodanowej w sytuacji, gdy stężenie glukozy we krwi na czczo mieści się w granicach normy. Prawidłowa glikemia w 120. minucie doustnego testu tolerancji glukozy (OGTT) wynosi < 140 mg/dl (7,8 mmol/l). Wynik 140–199 mg/dl (7,8–11 mmol/l) wskazuje na nieprawidłową tolerancję glukozy, a wynik ≥ 200 mg/dl (11,1 mmol/l) na cukrzycę. 

Powyższe normy dla poziomu cukru we krwi, to normy przyjęta dla ogólnej populacji, za wyjątkiem kobiet w ciąży. U kobiet ciężarnych prawidłowy poziom glukozy na czczo wynosi <90 mg/dl (5,0 mmol/l).

Poziom glukozy we krwi. Dowiedz się więcej >>

Samokontrola glikemii

Samokontrola glikemii to integralna część leczenia cukrzycy. Oznaczenia glikemii wiążą się nierozerwalnie z życiem osób chorujących na cukrzycę, a prawidłowy poziom cukru we krwi z palca to cel, do którego dążą diabetycy. Diabetycy w warunkach domowych kontrolują czy mają prawidłowy cukier z palca za pomocą glukometru. 

Jakie są normy, prawidłowy poziom cukru we krwi z palca? Prawidłowy poziom cukru we krwi z palca na czczo wynosi 70 - 99 mg/dl (3,9 - 5, 5 mmol/l), a 2 godziny po posiłku 70-140 mg/dl (3,9 – 6,9 mmol.l). Normy te nie dotyczą kobiet w ciąży. W przypadku kobiet ciężarnych prawidłowy poziom glukozy na czczo wynosi 70 - 90 mg/dl (3,9 - 5,0 mmol/l). Maksymalna glikemia w 1. godzinie po rozpoczęciu posiłku: < 140 mg/dl (< 7,8 mmol/l) lub po 2 godzinach < 120 mg/dl (6,7 mmol/l).

Częstość wykonywania pomiaru stężenia glukozy we krwi zależy od rodzaju cukrzycy. Chorzy na cukrzycę, leczeni wielokrotnymi wstrzyknięciami insuliny, powinni dokonywać wielokrotnych pomiarów stężenia glukozy we krwi w ciągu doby - o częstości badania glukometrem decyduje lekarz. Pacjenci z cukrzycą typu 2, którzy leczeni są dietą, raz w miesiącu powinni dokonywać skróconych profili glikemii na czczo i stężenie glikemii po głównych posiłkach. Chorzy na cukrzycę typu 2, którzy leczeni są stałymi dawkami insuliny, powinni wykonywać pomiar stężenia glukozy we krwi codziennie 1-2 razy, a raz w tygodniu powinni wykonywać skrócony profil glikemii na czczo i po głównych posiłkach. Raz w miesiącu należy wykonać pełny profil glikemii. 

Bibliografia:

1. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2022 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Curr Top Diabetes, 2022; 2 (1): 1–134.

2. Interna Szczeklika 2020. Szczeklik A., Gajewski P., Medycyna Praktyczna, Kraków 2020, wydanie 11.

3. Cukrzyca i ciąża. Cypryk K., Wender-Ożegowska E., Medycyna Praktyczna, Kraków 2020.

4. Żywienie osób z cukrzycą i chorobami towarzyszącymi. Jeznach-Steinhagen A., PZWL, Warszawa 2020.

5. Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników postępowania u kobiet z cukrzycą. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017, 2(5): 215–229.