Cukrzyca ciążowa - co jeść? Zalecana dieta

Cukrzyca ciążowa to zaburzenia tolerancji glukozy, które po raz pierwszy wystąpiły bądź zostały wykryte w trakcie ciąży. Zaburzenia metaboliczne węglowodanów są najczęstszą metaboliczną patologią ciąży i występują u ok. 16,5% kobiet w ciąży. [2] Aby uregulować poziom cukru we krwi niezbędna jest odpowiednio skomponowana dieta. Poznaj podstawy diety w cukrzycy ciążowej, co jeść, a czego unikać.

Dieta cukrzycowa w ciąży – co jeść, a czego unikać?

Podstawą leczenia cukrzycy ciążowej jest dieta. Ma za zadanie nie tylko odżywić organizm mamy i dziecka, ale również uregulować poziom glukozy we krwi. Główne założenia diety w cukrzycy ciążowej to:

• jedzenie regularnych posiłków (przerwy między posiłkami nie powinny być dłuższe niż 2,5-3 godziny)
• najczęściej w schemacie żywienia sprawdza się 6 posiłków: śniadanie, II śniadanie, obiad, podwieczorek, kolacja I, kolacja II; u kobiet z cukrzycą ciążową, które pracują i wstają bardzo wcześnie może sprawdzić się 7-8 posiłków
• każdy posiłek powinien zawierać białko, tłuszcze, węglowodany, unikanie posiłków wyłącznie węglowodanowych
• każdy posiłek powinien zawierać produkty z dużym udziałem błonnika, który korzystnie wpływa na glikemię poposiłkową
• ograniczenie cukrów prostych, tłuszczy nasyconych
• liczba spożywanych kalorii zależna jest od masy ciała, wzrostu, aktywności fizycznej i wieku - średnie dobowe zapotrzebowanie kaloryczne wynosi około 30 kcal na kg należnej masy ciała, czyli 1500–2400 kcal

Co można jeść przy cukrzycy ciążowej?

Dieta w cukrzycy ciążowej – z jakich produktów powinna się składać:

• Węglowodany - powinny stanowić ok. 40-50% całodziennego wyżywienia (k. 180 g węglowodanów na dzień); preferowane są węglowodany złożone, o niskim indeksie glikemicznym. Podnoszą one cukier we krwi wolniej, ponieważ żeby dostać się do krwiobiegu muszą zostać rozłożone w organizmie do cukrów prostych. Do węglowodanów złożonych należą pełnoziarniste, razowe pieczywo, kasza pęczak, kasza gryczana, kasza jęczmienna, komosa ryżowa, makarony pełnoziarniste, brązowy ryż, płatki owsiane górskie, otręby.
• Białko - jest bardzo ważnym składnikiem diety, w ciąży zapotrzebowanie na białko wrasta, gdyż jest ono składnikiem budulcowym dla nowego organizmu, powinno stanowić ok. 30% całkowitej energii lub 1,3g na kilogram masy ciała. Źródłem białka mogą być:
• Nabiał: mleko, jogurt naturalny, kefir, maślanka naturalna, twaróg, jaja
• Mięso i ryby: indyk, kurczak (bez skóry), cielęcina, chuda wołowina, chude wędliny drobiowe, wołowe, wieprzowe: polędwica, szynka, łosoś, dorsz, mintaj, miruna, śledzie i makrele z połowów oceanicznych, pstrąg.
• Rośliny strączkowe: soczewica, ciecierzyca, fasola, groch.
• Tłuszcze - powinny stanowić 20-30 % całkowitej energii w diecie, przy czym tłuszcze nasycone powinny stanowić mniejszość. Dlatego należy ograniczyć spożywanie tłuszczów zwierzęcych na rzecz tłuszczów roślinnych (oleje roślinne np. rzepakowy, lniany, oliwa z oliwek, awokado, orzechy, migdały, pestki dyni, siemię lniane). 
• Warzywa - powinny stanowić połowę porcji każdego posiłku, warto bazować na jak największej ilości warzyw surowych, gotowanych / grillowanych al dente. Warzywa są źródłem błonnika, który spowalnia proces opróżniania żołądka i trawienia, dzięki czemu glukoza z posiłku wchłania się stopniowo, a także jesteśmy dłużej syci i łatwiej jest nie podjadać pomiędzy posiłkami.
• Owoce - najkorzystniejsze w diecie przy cukrzycy ciążowej będą owoce o niskim indeksie glikemicznym, np. truskawki, borówki, maliny, porzeczki, jeżyny, jagody, wiśnie, agrest, granaty, jabłka, owoce cytrusowe, śliwki.

Cukrzyca ciążowa co jeść przed snem – posiłek spożywany przed snem pomaga nam nie dopuścić do zbytniego obniżenia poziomu glukozy we krwi w nocy, co z kolei może spowodować wzrost glikemii na czczo. Przykładowe posiłki przed snem:

• Kromka pełnoziarnistego pieczywa z masłem oraz chudą wędliną, ogórek kiszony.
• Twarożek z rzodkiewką, kromka pieczywa pełnoziarnistego, kilka orzechów włoskich.
• Komosa ryżowa (mała porcja) z warzywami i chudym mięsem.

Czego unikać przy cukrzycy ciążowej?

Co warto wyeliminować z diety, jeśli masz cukrzycę ciążową:

• pieczywo białe, tostowe, pieczywo z miodem, słodem jęczmiennym i karmelem, pieczywo pszenne i pieczywo chrupkie, gotowe płatki śniadaniowe, ciasta, wyroby z jasnej mąki, słone paluszki, krakersy, płatki zbożowe błyskawiczne 
• makarony z mąki pszennej, rozgotowane kaszy, ryże i makarony
• rozdrobnione, rozgotowane warzywa, puree warzywne
• utwardzane tłuszcze, które znajdują się m.in. w słodyczach, twardych margarynach do pieczenia, daniach typu fast food
• tłuste mięsa, smalec, śmietana 30%, 36%, majonez, tłuste wędliny, salceson, boczek mielonki, kaszanka, konserwy mięsne
• dżemy i miód, słodycze
• suszone owoce np. figi, daktyle, rodzynki

Cukrzyca ciążowa - przykładowy jadłospis

Poniżej prezentujemy przykładowe menu dla cukrzyca ciążowa dieta jadłospis tygodniowy:

I śniadanie: Jajecznica z warzywami i pieczywem żytnim

• pomidor - 120 g (1 x sztuka)
• papryka zielona – 70 g (0,5 x sztuka)
• ogórek kiszony – 60 g (1 sztuka)
• jaja kurze całe - 112 g (2 x sztuka)
• chleb żytni razowy - 40 g (2 x kromka)
• olej rzepakowy - 5 g (0.5 x łyżka)
• masło - 5 g (1 x łyżeczka)

Usmaż jajecznicę na rozgrzanym oleju (dodaj sól i pieprz oraz ulubione zioła). Zjedz z pieczywem posmarowanym masłem i z warzywami. 

II śniadanie: jogurty z malinami i migdałami

• jogurt naturalny (1,5% tł.) - 100 g (5 x łyżka)
• maliny - 100 g (2 x garść)
• płatki owsiane górskie - 10 g (1 x łyżka)
• mielone siemię lniane - 5 g (1 x łyżeczka)
• płatki migdałów – 10 g (1 łyżka)

Wymieszaj jogurt z płatkami i siemieniem lnianym, zostaw na ok. 15 min. Następnie dodaj owoce, posyp płatkami migdałowymi.

Obiad: Gulasz z kurczaka z kaszą i warzywami

• kasza gryczana niepalona – 50 g
• polędwica z piersi kurczaka – 150 g
• brokuły – 100g 
• marchew – 45 g (1 mała sztuka)
• fasolka szparagowa  – 50 g
• cebula – 35 g (0,5 małej sztuki)
• czosnek – 3 g (1 mały ząbek)
• oliwa z oliwek – 5 g (1 łyżeczka)
• woda – 125 g (0,5 szklanki)
• koncentrat pomidorowy 30% – 25 g (2 łyżeczki)
• przyprawy: ziele angielskie mielone, liść laurowy, majeranek suszony, papryka, mielona, sól (1 szczypta do smaku), pieprz czarny 

Pokrój mięso w kostkę. Warzywa obierz i umyj, cebulę i czosnek pokrój w kostkę, marchew w plastry, brokuł rozdziel na różyczki. Na rozgrzanym oleju podsmaż  cebulę i czosnek oraz mięso. Pozostałe warzywa ugotuj al dente z liściem laurowym i zielem angielskim. Pod koniec gotowania dodaj koncentrat pomidorowy, słodką paprykę, majeranek, pieprz i szczyptę soli. Zagotuj. Podaj z ugotowaną kaszą gryczaną oraz surówką z zielonej sałaty z dressingiem z oliwy i soku z cytryny.  

Podwieczorek:  Truskawki z maślanką

• maślanka 1,5% – 100 g (5 łyżek)
• truskawki – 100 g 
• otręby żytnie – 16 g (2 łyżki)
• siemię lniane mielone – 5 g (1 łyżeczka)

Do maślanki dodaj otręby i siemię lniane, a następnie polej truskawki maślanką. 

Kolacja I: sałatka śledziowa z jabłkiem

• śledź, filet - 100 g (1 x sztuka)
• jabłko - 75 g (0.5 x sztuka)
• jogurt naturalny, 2% tłuszczu - 60 g (3 x łyżka)
• ogórki kiszone - 60 g (1 x sztuka)
• cebula czerwona - 50 g (0,5 x sztuka)
• chleb żytni razowy - 20 g (1 x kromka)
• sok cytrynowy - 6 g (1 x łyżka)
• oliwa z oliwek - 5 g (0,5 x łyżka)
• przyprawy: słodzik (np. erytrol, ksylitol - szczypta), pieprz czarny mielony (2 szczypty), sól biała - (1 szczypta)

Śledzie wypłucz i pokrój w kostkę. Skrop sokiem z cytryny i odstaw na 10 min. Cebulkę i jabłka pokrój w kostkę, dodaj słodzik i szczyptę soli, skrop sokiem z cytryny. Dodaj pokrojone ogórki i śledzie. Dressing do sałatki: jogurt wymieszaj z oliwą, sokiem z cytryny i pieprzem. Sałatkę można przygotować dzień wcześniej i włożyć do lodówki. Zjedz z kromką pieczywa. 

II kolacja: Kanapka z wędliną z indyka i ogórkiem

• ogórki kiszone – 60 g (1 x sztuka)
• wędlina z indyka – 60 g
• chleb żytni razowy – 20 g (1 x kromka)
• sałata – 10 g (2 x liść)
• masło – 5 g (1 x łyżeczka)

Posmaruj pieczywo masłem, połóż sałatę i wędlinę. Zjedz z ogórkiem kiszonym.

Bibliografia:

1. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2022. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Curr Top Diabetes, 2022; 2 (1): 1–134.

2. Cukrzyca i ciąża. Red. K Cypryk, E. Wender-Ożegowska. Medycyna Praktyczna, Kraków 2020.

3. Żywienie osób z cukrzycą i chorobami towarzyszącymi. Red. A. Jeznach-Steinhagen, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2020.

4. Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników postępowania u kobiet z cukrzycą. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017, tom 2, nr 5. 

5. Rekomendacje postępowania dietetycznego w cukrzycy. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Dietetyki 2017. Dietetyka 2017; 10, Wyd. Spec.