Flozyny - inteligentne leki na cukrzycę. Jak działają?

Substancja nazywana floryzyną została po raz pierwszy wyizolowana przez francuskich chemików w 1835 roku z kory jabłoni i pierwotnie była wykorzystywana jako lek przeciwgorączkowy. W toku kolejnych badań odkryto, że związek ten indukuje glukozurię, czyli wzmaga wydalanie glukozy wraz z moczem. Wiele lat później badacze wpadli na pomysł, by tę szczególną właściwość wykorzystać w terapii osób chorujących na cukrzycę. W ten sposób powstały flozyny - syntetyczne analogi floryzyny, określane mianem “inteligentnych leków” na cukrzycę, które zrewolucjonizowały współczesną diabetologię. Jaki jest mechanizm działania leków z grupy flozyn oraz które preparaty to flozyny?

Czym są flozyny?

Flozyny, czyli inhibitory kotransportera sodowo-glukozowego 2 (SGLT2) stanowią stosunkowo nową i niezwykle obiecującą grupę doustnych leków przeciwcukrzycowych. Z uwagi na swe działanie ochronne na układ sercowo-naczyniowy oraz nerki, obecnie flozyny stały się jednymi z najważniejszych i najczęściej rekomendowanych leków w terapii cukrzycy typu 2. Preparaty z tej grupy mogą być stosowane u pacjentów z cukrzycą typu 2 w monoterapii lub w połączeniu z innymi doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi (np. metforminą, pochodnymi sulfonylomocznika), a także z insuliną. Warto podkreślić, że flozyny można zastosować na każdym etapie leczenia cukrzycy, gdyż ich działanie nie zależy od funkcji wydzielniczej trzustki w zakresie produkcji insuliny. [1] [3]

Jak działają flozyny?

Działanie flozyn polega na ograniczeniu wchłaniania zwrotnego glukozy do krwi w cewce bliższej nefronu i na wydalaniu nadmiaru glukozy wraz z moczem. Inna nazwa flozyn to inhibitory kotransportera glukozowo-sodowego typu 2 (SGLT2). Do kotransporterów SGLT należy wiele białek błonowych, które uczestniczą w transporcie glukozy, aminokwasów, jonów oraz witamin przez komórki kanalika proksymalnego nerki. 

Kotransporter sodowo-glukozowy typu 2 jest odpowiedzialny za wchłanianie zwrotne 90% glukozy z moczu pierwotnego do krwi, a flozyny skutecznie hamują ten proces i indukują cukromocz. Skuteczność działania flozyn jest uzależniona od:

• stanu nawodnienia organizmu - leku nie należy włączać u osób odwodnionych, gdyż jego stosowanie może powodować obniżenie ciśnienia tętniczego krwi (hipotensję), wielomocz, zawroty głowy;
• czynności wydalniczej nerek - przed rozpoczęciem leczenia, a potem co najmniej raz w roku powinno się ocenić czynność nerek (oznaczyć stężenie kreatyniny we krwi oraz wartość przesączania kłębuszkowego). Gdy wskaźnik przesączania kłębuszkowego (GFR) wynosi <60 ml/min/1,73 m2, z reguły nie należy rozpoczynać leczenia preparatem z grupy flozyn. 

Wykazano, że leki z grupy flozyn zmniejszają ryzyko sercowo-naczyniowe, w tym także ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych, dlatego stosowanie tych leków jest szczególnie korzystne u pacjentów chorujących na cukrzycę oraz niewydolność serca. Flozyny zmniejszają ryzyko progresji niewydolności serca oraz hamują postęp niewydolności nerek w przebiegu cukrzycy. W początkowym okresie stosowania sprzyjają redukcji masy ciała, co jest korzystne u pacjentów ze współistniejącą nadwagą i/lub otyłością. Stosowanie flozyn pozwala obniżyć poziom hemoglobiny glikowanej HbA1c średnio o 1,2-1,5%. [2] [3] [4]

Które preparaty to flozyny?

Preparaty z grupy flozyn dostępne w Polsce to:

• empagliflozyna (nazwa handlowa Jardiance);
• kanagliflozyna (Invokana);
• dapagliflozyna (Forxiga);
• ertugliflozyna (Steglatro). [1]

Skutki uboczne flozyn

Flozyny są to leki bezpieczne - wykazują stosunkowo niewiele działań niepożądanych. Do najczęściej występujących skutków ubocznych wynikających ze stosowania flozyn zaliczamy:

• zwiększoną skłonność do infekcji grzybiczych zewnętrznych narządów płciowych (grzybica żołędzi prącia, pochwy, sromu) oraz zakażeń układu moczowego - jak już wspomniano, przy stosowaniu leków z grupy flozyn dochodzi do wydalania nadmiaru glukozy wraz z moczem. Obecność dużych ilości glukozy w moczu sprzyja wzrostowi bakterii oraz grzybów (głównie drożdżaków), które odpowiadają za rozwój infekcji układu moczowo-płciowego. Szacuje się, że problem częstszych infekcji układu moczowo-płciowego dotyczy około 10% kobiet i 5% mężczyzn stosujących flozyny. Pacjenci stosujący preparaty z grupy flozyn powinni być poinformowani o konieczności szczególnej dbałości o higienę intymną z uwagi na zwiększoną tendencję do rozwoju zakażeń układu moczowo-płciowego;
• niedobór płynów (hipowolemia) i związane z nim zawroty głowy, hipotensja;
• wielomocz;
• nadmierne pragnienie, suchość w ustach.

Wystąpieniu wyżej wymienionych skutków ubocznych pacjenci mogą skutecznie zapobiegać poprzez:

1. codzienną zmianę bielizny, wybieranie odzieży przewiewnej, wykonanej z naturalnych materiałów;
2. dbanie o higienę miejsc intymnych (zaleca się stosowanie specjalnych preparatów do higieny intymnej, okolice te należy podmywać minimum 2 razy dziennie);
3. regularne korzystanie z toalety i nie wstrzymywanie oddania moczu (mocz osoby stosującej flozyny zawiera duże ilości glukozy i jeśli będzie długo zalegał w pęcherzu moczowym, to może dojść do rozwoju infekcji);
4. dbanie o odpowiednie nawodnienie organizmu - regularne picie wody (ok. 2 l/dobę) pomaga zapobiegać wystąpieniu takich objawów jak zawroty głowy czy nadmierny spadek ciśnienia tętniczego. [1] [5]

Podsumowanie

Flozyny są pierwszą grupą leków przeciwcukrzycowych, których mechanizm działania polega na zwiększeniu wydalania glukozy wraz z moczem. Ich stosowanie skutkuje zmniejszeniem masy ciała, obniżeniem ciśnienia tętniczego oraz poziomu hemoglobiny glikowanej, a dzięki swemu działaniu kardio- oraz nefroprotekcyjnemu leki z tej grupy realnie wpływają na poprawę jakości oraz wydłużenie życia pacjentów. 

Bibliografia:

[1] “Interna Szczeklika 2020” A. Szczeklik, P. Gajewski, wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020, wydanie 11

[2] https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/014/409/original/36-40.pdf?1474020158

[3] https://www.kardiologia-i-diabetologia.pl/artykul/inercja-terapeutyczna-czy-zbyt-pozne-wlaczanie-flozyn-do-leczenia-chorych-na-cukrzyce-typu-2-warto-wczesniej-wprowadzic-nowoczesne-leczenie

[4] https://podyplomie.pl/diabetologia/32072,flozyny-ich-nefroprotekcyjne-dzialanie?page=3

[5] https://pulsmedycyny.pl/o-czym-powinni-pamietac-pacjenci-przyjmujacy-flozyny-978735