Cukrzyca a zmiany hormonalne – jak cukrzyca wpływa na cykl miesiączkowy i menopauzę?

cukrzyca typu 1

cukrzyca typu 2

cukrzyca ciążowa

dieta

Diabetyk24.pl

22 stycznia 2025

Cukrzyca a zmiany hormonalne – jak cukrzyca wpływa na cykl miesiączkowy i menopauzę?

Zaburzenia hormonalne mają znaczący wpływ na regulację poziomu cukru we krwi. Hormony takie jak insulina czy kortyzol odgrywają ważną rolę w metabolizmie glukozy. Tym samym istotnie wpływają na przebieg choroby, jaką jest cukrzyca. Objawy towarzyszące diabetykom mogą się różnić w zależności od stopnia i typu tego schorzenia. Jak cukrzyca wpływa na regulację hormonalną u kobiet i poziom cukru we krwi? Wyjaśniamy.

Cukrzyca – opis choroby

Szacuje się, że w naszym kraju z rozpoznanym schorzeniem żyje ok. 3 mln osób. Cukrzyca to cywilizacyjna choroba metaboliczna, która powoduje podwyższone stężenie glukozy we krwi.
Wywołana jest nieprawidłowym wydzielaniem i działaniem insuliny w organizmie. To hormon wydzielany przez komórki β trzustki, który odpowiada za regulację stężenia glukozy we krwi. Uczestniczy również w procesach metabolicznych białek, węglowodanów oraz tłuszczów. W przypadku choroby, jaką jest cukrzyca, istotne znaczenie ma wczesne rozpoznanie, leczenie oraz kontrola poziomu cukru.

Aktualne statystyki wskazują, że blisko 3 mln dorosłych Polaków żyje z cukrzycą. Około 1,7 mln osób wciąż pozostaje niezdiagnozowanych. Ze względu na przewlekły charakter choroby, codzienne stosowanie zaleceń jest wysiłkiem wymagającym ogromnej konsekwencji. Zaburzenia wydzielania insuliny stanowią przyczynę licznych powikłań, które utrudniają codzienne funkcjonowanie. Właściwa kontrola cukrzycy może im zapobiec.

Przewlekła hiperglikemia w przebiegu tej choroby może prowadzić do uszkodzeń, zaburzenia czynności oraz niewydolności wielu narządów. Przede wszystkich mowa o oczach, nerkach,
nerwach i naczyniach krwionośnych. Cukrzyca zawsze wymaga odpowiedniego leczenia.

Cukrzyca – jakie są typy tej choroby?

Cukrzyca typu 1 – występuje najczęściej u dzieci i ludzi młodych. Choroba jest spowodowana zniszczeniem komórek β trzustki. Zazwyczaj dochodzi do niego przez proces immunologiczny i prowadzi do bezwzględnego niedoboru insuliny, która musi być dostarczona do organizmu z zewnątrz. Cukrzyca typu 1 jest nazywana też mianem insulinozależna. Uznaje się, że choroba ta może pojawić się na skutek czynników wyzwalających u osób z predyspozycjami genetycznymi. W rozwoju schorzenia uczestniczą tzw. przeciwciała przeciwwyspowe, które mogą pojawić się na kilka miesięcy lub nawet lat przed wystąpieniem pierwszych objawów.
Cukrzyca typu 2 – to najczęstsza postać (ok. 80%) choroby, która spowodowana jest postępującym upośledzeniem wydzielania insuliny w warunkach insulinooporności. Pod tym
pojęciem kryje się zmniejszenie wrażliwości tkanek na insulinę. Cukrzyca typu 2 może być uwarunkowana genetycznie, jednak decydującą rolę w powstawaniu tej choroby odgrywają czynniki środowiskowe. Zalicza się do nich otyłość (BMI>30 zwłaszcza brzuszna) oraz brak aktywności fizycznej. Na rozwój schorzenia istotnie wpływa nadmiar tkanki tłuszczowej trzewnej definiowanej za pomocą wskaźnika masy ciała.
Cukrzyca ciążowa – to hiperglikemia, która diagnozowana jest po raz pierwszy podczas ciąży. Objawia się zwiększeniem stężeń hormonów o działaniu przeciwnym w stosunku do insuliny. Prowadzi do insulinooporności oraz zwiększenia dostępności glukozy dla rozwijającego się płodu. W wyniku tych zmian istnieje ryzyko zaburzeń gospodarki węglowodanowej u kobiet w ciąży, które dotychczas były zdrowe. Po urodzeniu dziecka poziom cukru zwykle wraca do normy.
Cukrzyca – typy pozostałe występują w przebiegu różnych chorób. Inne rodzaje cukrzycy mogą też wynikać z uwarunkowań genetycznych. Zdarza się, że do rozwoju choroby przyczynia
się stosowanie niektórych leków lub substancji chemicznych. Za ten stan rzeczy mogą też odpowiadać m.in. defekty genetyczne działania insuliny czy zaburzenia układu wewnątrzwydzielniczego (np. zespół Cushinga, guz chromochłonny).

Cukrzyca u kobiet

Warto zaznaczyć, że nie różni się przebiegiem od cukrzycy u mężczyzn. W pewnych okresach życia kobiet wymaga jednak odrębnego postępowania i leczenia. Z uwagi na zachodzące zmiany hormonalne w okresie rozrodczym, w wielu przypadkach wskazane jest stosowanie różnych wariantów insulinoterapii. Co ważne, leczenie powinno być dopasowane do cyklu menstruacyjnego. Lekarz może też dobrać sposób skutecznej antykoncepcji i uwzględnić przy tym uwarunkowania zdrowotne pacjentki.

Macierzyństwo u kobiet chorujących na cukrzycę powinno być poprzedzone odpowiednimi przygotowaniami. Niezwykle ważne jest, by kobieta została poinformowana przez lekarza o większym ryzyku dla zdrowia, jakie niesie ze sobą ciąża. Przeciwwskazaniem może okazać się niewyrównana cukrzyca, w tym wahania glikemii HbA1c >6,5%. W takim przypadku zajście w ciążę wiąże się z podwyższonym ryzykiem wystąpienia wad rozwojowych u dziecka.

Jak cukrzyca wpływa na hormony u kobiet?

Wiele badań wskazuje na to, że istotny wpływ na zaburzenia miesiączkowania ma zwłaszcza cukrzyca typu 1. Dziewczęta, u których zdiagnozowana została choroba przed 10. rokiem życia
menarche jest opóźnione o około rok. Do nawet 32 % młodych kobiet ma nieregularne krwawienia miesiączkowe. Występują u nich rzadkie i częste miesiączki, pojawiające się średnio co 21 dni. Za takie nieprawidłowości mają odpowiadać zaburzenia na osi podwzgórze-przysadka-jajnik.

W przypadku cukrzycy typu 2 nieregularne krwawienia są zwykle uwarunkowane hiperinsulinemią, otyłością oraz dystrybucją tkanki tłuszczowej. Przewlekły brak owulacji może skutkować rzadkimi
miesiączkami. Wskutek dysfunkcji przysadki może też wystąpić wtórny brak miesiączki. Najczęściej obserwowane jest zwiększone zapotrzebowanie na insulinę w okresie przed menstruacją, po którym występuje spadek glikemii. Zapotrzebowanie na insulinę zwykle zmniejsza się wraz z początkiem krwawienia.

Cukrzyca a menopauza

Badania naukowe potwierdzają, że menopauza u pacjentek zmagających się z cukrzycą pojawia się wcześniej niż u kobiet zdrowych. Szacuje się, że w drugim z wymienionych przypadków okres rozrodczy trwa o 6 lat dłużej. Wcześniejsza menopauza u kobiet z cukrzycą jest zazwyczaj konsekwencją długotrwałej hiperglikemii. Może też wynikać z zaburzeń autoimmunologicznych oraz genetycznych.

Podstawą terapii zaburzeń u kobiet w wieku rozrodczym zmagających się z cukrzycą jest leczenie choroby podstawowej. W przypadku przewlekłego braku owulacji warto rozważyć stosowanie progestagenów lub złożoną hormonalną antykoncepcję. Może ona posłużyć jako prewencja odległych następstw, do których zalicza się hiperplazję czy raka endometrium. Wczesna diagnoza i leczenie zaburzeń hormonalnych to kwestie bardzo istotne, które mają wpływ na utrzymanie prawidłowego poziomu glukozy we krwi.