Cukrzyca u dzieci – jak wspierać małych pacjentów w przedszkolu i szkole?

Cukrzyca to choroba ogólnoustrojowa, która charakteryzuje się zaburzeniami metabolizmu węglowodanów oraz tłuszczów i białek. To przewlekłe schorzenie jest często
diagnozowane u dzieci. Chorobie towarzyszy występowanie hiperglikemii, czyli zwiększone stężenie glukozy we krwi. Czym objawia się cukrzyca u dziecka? Jakie zaburzenia powoduje? Jak wspierać małych pacjentów na co dzień? Podpowiadamy.

Cukrzyca typu 1

W przypadku tej choroby istotny jest brak lub znaczny niedobór insuliny w organizmie. To hormon, który odpowiada za gospodarkę węglowodanową. Przy cukrzycy typu 1 organizm nie jest w stanie przyswajać glukozy z węglowodanów. Zaburzenia występujące w tej chorobie wynikają z braku metabolicznego działania insuliny. Często towarzyszą im zmiany w układzie krążenia oraz problemy neurologiczne. Zaliczyć do nich można uszkodzenia drobnych i dużych naczyń krwionośnych oraz komórek i włókien nerwowych w autonomicznym układzie nerwowym. Wspomniane zaburzenia zwiększają też predyspozycje do rozwoju nieswoistych zmian miażdżycowych.

Cukrzyca typu 1 u dziecka objawia się najczęściej wzmożonym pragnieniem oraz nadmiernym wydalaniem moczu. Małoletni pacjenci odczuwają potrzebę picia w ciągu dnia i w nocy bardzo
dużych ilości płynów. Zazwyczaj pragnienie jest nieustające i trudno go ugasić. Efektem picia sporej ilości płynów bywa wzmożone oddawanie moczu. Z drugiej strony jest to reakcja obronna organizmu, który próbuje wypłukać nadmiar glukozy z organizmu. 

Za mniej charakterystyczne objawy cukrzycy typu 1 uznaje się:

• zakwasy przypominające dziecku ból nóg;
• zmęczenie i apatię;
• senność w ciągu dnia;
• zajady;
• suchą skórę.

Cukrzyca typu 1 jest rozpoznawana nie tylko u dzieci, ale też osób dorosłych. Choroba ta bywa diagnozowana również u nastolatków. Największy wzrost zachorowań obserwuje się jednak u dzieci poniżej 6. roku życia.

Dziecko z cukrzycą w szkole – jakie trudności?

Ta przewlekła choroba wymaga wprowadzenia zmian w życiu codziennym całej rodziny. Może też znacząco wpływać na relacje z rówieśnikami. Dzieci z cukrzycą powinny być otoczone należytą opieką. Rodzice często odczuwają niepokój i stres związany z przyszłością podopiecznego. Niezbędne są m.in. wizyty kontrolne u lekarza, podawanie leków oraz zastosowanie specjalnej diety. Leczenie cukrzycy rozpoczyna się zwykle w szpitalu, gdzie podawana jest insulina dożylnie. Dziecko wymaga nawodnienia i wyrównania elektrolitów. Wszelkie niepokojące objawy występujące u pociechy należy pilnie skonsultować z lekarzem.

Dziecko z cukrzycą w szkole musi mieć możliwość do regularnego pomiaru poziomu cukru. Zawsze wtedy, gdy wymaga tego sytuacja. Może uczestniczyć we wszystkich zajęciach, a przy
tym ma pozwolenie na jedzenie, picie oraz korzystanie z toalety o każdej porze. Wykrycie choroby nie wyklucza jednak z normalnego trybu życia. Dziecko z problemami zdrowotnymi może mieć dodatkowe nieobecności z tytułu dni chorobowych lub wizyt u lekarza. Choroba ta nie powinna wykluczać z przebywania wśród rówieśników czy nauki w szkole

Cukrzyca może mieć wpływ na rozwój intelektualny dziecka. Jeśli nie jest leczona, powoduje problemy z pamięcią, koncentracją, szybkością przetwarzania informacji czy umiejętnościami percepcyjnymi. Dziecko chorujące na cukrzycę musi zmierzyć się z wieloma trudnościami. Często odczuwa zmęczenie fizyczne i emocjonalne. Może też doświadczać smutku spowodowanego utratą pewności siebie. Wykazuje większą skłonność do izolacji społecznej. U małoletniego cukrzyka może też dochodzić do zaburzeń funkcji poznawczych. Co to oznacza w praktyce? Zbyt wysoki lub niski poziom cukru może przyczynić się do okresowego upośledzenia pamięci i myślenia, co przekłada się na zdolność do uczenia się.

Cukrzyca to choroba przewlekła, która wpływa na funkcjonowanie codzienne i społeczne. Konieczność regularnych pomiarów cukru może powodować napięcie oraz stres u dziecka.
Małoletni cukrzyk w szkole często obawia się, że zdrowi rówieśnicy będą mu dokuczać. Niektóre dzieci mają też poczucie odmienności oraz w pewnym stopniu wykluczenia z grupy rówieśniczej.
Wszystko to sprawia, że próbują ukryć chorobę, zapominając o konieczności ciągłego monitorowania glikemii. Dzięki regularnej kontroli można łatwiej panować nad stężeniem cukru we
krwi. Z tego względu powinni się zaopatrzyć i korzystać z nowoczesnych systemów do ciągłego monitorowania poziomu glukozy.

Cukrzyca u dziecka – jak sobie z tym radzić?

Niezwykle ważna jest odpowiednia organizacja nauki dla uczniów z cukrzycą typu 1. Dlatego warto zadbać o szereg obszarów funkcjonowania placówki edukacyjnej. W pierwszej kolejności należy ustalić zasady komunikacji między rodzicami a nauczycielami. Ważne, by opracować procedury obowiązujące w sytuacjach nagłych oraz dokonać podziału zadań. Dzięki dobrej współpracy z rodzicami szkoła uzyska dostęp do informacji o aktualnym stanie zdrowia ucznia.Budowanie klimatu wzajemnego zaufania może znacząco wpływać na funkcjonowanie dziecka na
co dzień.

Rodzice powinni zadbać o to, by w szkole znalazły się następujące dokumenty:

• zalecenia lekarskie – dotyczące m.in. spożywanych posiłków czy postępowania w przypadku wahania poziomu cukru we krwi;
• porozumienie między nauczycielem a opiekunami zawierające pozwolenie na udział w czynnościach medycznych;
• informacje na temat postępowania na zajęciach ruchowych i podczas wycieczek szkolnych ( na wypadek nagłej hipoglikemii warto mieć ze sobą glukozę w kostkach);
• opinia z poradni psychologiczno-pedagogicznej, która zawiera pogłębioną diagnozę oraz opis funkcjonowania wraz z zaleceniami dotyczącymi pomocy na terenie placówki.

Cukrzyca typu 1 wymaga przede wszystkim wielokrotnego wstrzyknięcia insuliny lub podawania jej przy użyciu osobistej pompy insulinowej. Leczenie odbywa się pod stałą kontrolą lekarza i
według ustalonego przez niego schematu. Choroba wymaga przestrzegania przyjmowania określonych dawek.

Szkoła i cukrzyca – jak połączyć?

Nieoceniona jest rola pracowników placówki oświatowej, do której uczęszcza dziecko. Istotne znaczenie ma organizacja pobytu w szkole w taki sposób, by ułatwić przebywanie w niej na co
dzień. Warto opracować procedury postępowania w stosunku do każdego chorego dziecka i zobowiązać wszystkich pracowników do ich stosowania. Dyrektor placówki powinien zadbać o
to, by dziecko chorujące przewlekle zostało objęte opieką psychologiczno-pedagogiczną. Nie bez znaczenia jest również dostosowanie form pracy dydaktycznej, treści i metod oraz organizacji
nauczania do możliwości psychofizycznych ucznia.

Dyrektor i nauczyciele powinni stale monitorować funkcjonowanie dziecka na terenie szkoły. Oprócz tego wskazana jest analiza skuteczności podejmowanych działań wspierających. Przy okazji warto zaznaczyć, że podawanie insuliny nie należy do obowiązków nauczyciela. Może jednak podjąć się takiego obowiązku po zawarciu z rodzicami stosownego porozumienia. Kluczowe znaczenie ma opieka pielęgniarki i higienistki szkolnej. Zatrudniony personel medyczny może wspomóc w oznaczaniu glikemii oraz w obsłudze pompy insulinowej. Świadczy również
pomoc w nagłych sytuacjach i udostępnia chorym uczniom gabinet w celu dokonywania wstrzyknięć insuliny.